WUNPAWNG BAWSANG NI

Sara Pungga Ja Li
Wunpawng labau hpe hkai yang, Wunpawng sha ni bawsang kru a kaji kaw na hpang ra na rai nga ai. Raitim bawsang kru a kaji kadai ngu ai hpe gaw bawsang shagu ni hkai ai hta n bung hkat nga ma ai. Nbung hkat ai lam mung teng ai lam lawm nga ai. Jinghpaw hku hkai ai hta bawsang kru ni gaw kaji rum ai ngu hkai ai. Kaga bawsang nkau mi hkai ai hta Wunpawng amyu n re ai ni hte mung kaji rum ai hku hkai ai. Ga shadawn tsun ga nga yang, Gam gaw Miwa, Naw gaw Jinghpaw, La gaw Kala, Tu gaw Lashi, Tang gaw Tibet lahta na zawn kayau hkai ma ai.

Dai hpe yu yang, Wunpawng sha ni a labau gaw matsun maroi labau re ai lam dan leng nga ai. Wunpawng myu bawsang kru gaw kawa rum ai hku n re ai sha, bawsang nkau mi gaw kaji rum hkat nna nkau mi hte kahkai rum hkat, nkau mi hte kake rum hkat she rai na tai ai. Dai majaw du Htingbai Naw Awn a labau laika hpe madung shatai nna hkai ga nga yang, Shapawng Yawng Dang Mang nga nna rawng ai, kaga laika ni hta gaw Sumpaw Yaw, Shapawng Yaw nga nna mung rawng ai, Yaw ngu ai lachyum gaw Miwa hpraw-Gam, Miwa hkye-Naw, Myen, Sam-La, Mungnun-Tu, Danda-Tang, Jinghpaw gaw Yaw ngu ai matsun maroi kaw na rai nga ai.

Shi a madu jan gaw jan ma re ai nga hkai ai, jan ma ngu ai hpe myit yu mai ai lam nga ai. Jinghpaw ni tsun ai hta jan ga, jan mung, jan masha, jan rung, jan masha ni ngu ai ga grai lang ai. Dai ni gaw kadai ni rai ta? Jinghpaw ga hta jan ngu ai gaw lamu gang hkau e noi nna mungkan hpe nhtoi jaw ai wan gumdin kaba hpe mung jan ngu tsun ai.

Dai majaw masha nkau mi dai wan gumdin kaba nga ai de sa ai, shing nrai, dai wan gumdin kaba kaw nga ai ni yu sa ai ngu myit la nga ma ai. Dai majaw dai jan ga ngu ai a mabyin madung hpe tam ra nga ai. Tibet bumga e moi prat hta jan amyu jan ga ngu ai nga lai wa ai lam sakse nga nga ai. Dai amyu gaw shanhte a aten hta ram ram galu kaba nna makau grup yin naw zai ai amyu ni e shagrau shareng ai hkam la lu ma ai. Jinghpaw ni mung zai ai amyu ni hta lawm lai wa sai hte maren, jan amyu ni hpe shagrau lai wa sai. Jan amyu ni gaw makau grup yin zai nna hpang hkrat ai amyu kadai hte mung majan n byin ai hta n ga, jinghku masa hku nga lai wa ai.

Dai majaw Jinghpaw ni hte jan ni mung htunghking lam du hkra matut mahkai, kanawn mazum ai maumwi nga nga ai, kalang mi na Zinghkum Tu Yau e jan mare na du sa ai waq hpe gap dat ai, waq gaw mai byit byit let jan mare de bai du wa ai, hkala hkrum ai waq hpe jan masha ni gaw tsi tsi la ai, shana de Tu Yau gaw waq hkan let, hkan du nang ai. Tu Yau a mayu ni gaw jan masha ni a jinghku Mahtum Mahta ni rai taw nga ai rai nna wa gap ya ai manghkang mung pri nem mat ai nga ma ai. Jan ga de kabung dum lung ai lam maumwi nga ai. Jan ga na mahkawn shabrang ni Jinghpaw ni kaw poi sa ai lam maumwi nga ai. Jan ni kaw na mam nli ni sa hpyi ai, wan ni mung sa hpyi lung ai lam maumwi nga ai. Jan ga na ni hte kanawn ai majaw, Jinghpaw ni hpaji grai lu ai, sut gan ni mung lu la nga ma ai. Dai majaw Shapawng Yaw gaw jan ga na num langai ngai hpe la sai lam teng mai ai.

Dai hku tsun yang, anhte mu lu ai wan gumdin kaba kaw na nan la ai she rai na re nga ai masha mung nga na rai nga ai. Jinghpaw ni a labau hta baren num raw num la ai lam rawng ai. Dai majaw baren nga jang, lapu hku chye na kau ai. Jinghpaw htunghking maka ni gaw dai baren num la ai shani kaw nna lu ai maka re ai nga tsun nga ma ai. Raitim Jinghpaw ni baren num la ai ten hta Miwa amyu ni baren sumla kap ai htunghking arung arai ni lang nga sai. Shanhte lang ai arung arai ni hte dum nta mare bunghku hkan du hkra baren sumla kap ai majaw, Miwa amyu hpe baren amyu ni ngu shamying ma ai. Miwa hpe baren, Rasha hpe tsap nga nna gaw dai ni du hkra shamying ma ai.

Dai majaw Miwa num la yang, baren num la ai ngu tsun mai nga ai. Miwa n rai na re, lapu nan she rai na nga jang gaw Jinghpaw labau hpe mungkan shinggyim masha hte matut ai hku n mai hkai sai. Ja Tawng ngu ai maumwi law law nga ai. Dai maumwi gaw Jinghpaw maumwi n rai nga ai. Dai rai nna maumwi hta Jinghpaw bawsang ni a lam n rawng ai. Marip, Maran, Lahtaw nga nna mung n rawng ai.

Ja Tawng ngu ai mung Jinghpaw ga n rai nga ai. Dai hpe Jinghpaw ga hku lat nna ja grai rawng ai mungdan ngu tsun htai yu, grai ja ai n-gun ja ai, myit ja ai hku Ja Tawng ngu lachyum lat yu rai nga ga ai. Raitim, Tibet ga e Ja Tawng mung hte Ja Tawng amyu ngu ai nga lai wa ai gaw teng ai. Dai maumwi hpe Jinghpaw ni shanhte a ga hku hkai ai rai nga ai. Ja Tawng maumwi hta Pilan du ni nga nna rawng ai, raitim singkaw tu ai u pilan n rai nga ai.

Tibet ga rai nna Nipo mungdan hpe shamying ai, Miwa ni mung Tibet ga hpe la nna Nipo mungdan hpe dai ni mung pilan nga nna shamying da nga ma ai. Shapawng Yaw e la ai num mung shinggyim masha rai nna jan amyu ngu mying ai masha amyu mying rai nga ai. Wunpawng sha ni gaw dai jan shayi a kashu kasha ni rai nga ai. Lahta e tsun sanglang ai lam gaw Yuda chyum laika hpe chye ai ni grai chye na loi nga ai.

Yuda ni a tsun shaga ai hte laika ni hta kalang lang Hkanan mung ngu ai ni, Yerusalem nga ai ni, Zi-un bum nga ai ni gaw sumsing lamu, Karai Kasang a mungdan hpe tsun ai rai nga ai. Dai shara ni gaw mungkan e mung teng sha nga nna Karai Kasang a mungdan hte shadawn tsun ai hku rai nga ai. Dai hte maren, Mahtum Mahta ni, jan ga ni, baren num raw ngu ai ni gaw shadawn tsun ai rai mai nga ai. Shapawng Yaw hte jan ma shayi kaw na prat ai ni law law rai mai ai. Raitim rau nga ai ni hpe sha anhte chye ai Tibet ga, India ga, Miwa mung hkan mung nga pra mat wa na masai.

Raitim, rau shara mi sha sa nga ang ai gaw Lisu, Hkanung, Lhovo, Lachik, Zaiwa, Jinghpaw bawsang kru rai nga ai. Ndai ni gaw madung hku nna yawng ni langai sha rai nga ai, raitimung kata kaw n dum shamyi n dan n leng ai hku shai hkat nga ga ai. Shaga ai ga tsep kawp shai ai zawn nkau mi loi li shai nna chye na mai ai hku sha shai ai mung nga nga ai.

Anhte a matu gaw n shai ai hku rai yang, hpa majaw bawsang garan n ra nga mali ai. Dai shai ai hpe atsawm sawk la yang, anhte a matu manu dan ai amyu langai byin tai mai nga ai. Bawsang langai hte langai hta rawng ai ningja atsam ni hpe laika ka ai wa mu mada ai daram tang dan na nngai. Dai zawn tang dan ai hta ra rawng dum hprut n htap htuk ai lam byin yang mung, marai langai mi a ningmu sha rai nga ai majaw, mara dat ya na matu tau nna tawngban lajin nngai.

1. Nung Rawang bawsang;- Shanhte a nga shara gaw Mali yan Nmai hka a hka deng, Jinghpaw buga a dingdung jahtum, hkyen bum law ai shara kaw nga nga ma ai. Shanhte hpe Sam ni gaw Hkanung hkawhkam hpraw nsam zawn tsawm ai myu ni ngu shamying ai nga ma ai. Shanhte a hpun palawng law malawng gaw hpraw tu ai nsam hpe ra sharawng nga ma ai. Dai majaw ahpraw law ai hpun palawng hpe hpun nga ma ai. La salang ni gaw gup duru hpe shani shagu na hking hku chyawp ma ai. Nung, Rawang bawsang ni hta laklai ai hku tsawm nga ma ai.

Wunpawng bawsang ni kayau kaya rai nga ai kaw Nung Rawang hpe gaw kalang ta yu ginhka lu na daram laklai tsawm ai nsam pru nga ma ai. Nung Rawang bawsang ni gaw hpraw tsawm ai sha n-ga, sumnung nga ma ai. Shing rai sumnung shingdi ai bawsang ngu mai ai.

Shanhte a ga shaga ai nsen mung ja ai ga ni n lawm ai sha, nem nna sumnung ai nsen pru nga ai. Nung Rawang bawsang ni tsawm ai hte sumnung ai a majaw, Wunpawng sha ni yawng hpe tsawm htap shangun nga ai. Yawng a arawng sharawt ya nga ai. Sumnung ai ngu tsun ai shaloi nya ai, nden kata ai hpe tsun ai nrai nga ai. Mung masa prat hta Mung Hpawm Myen mung rapdaw kaw hkringmang daju hpe ninghkap dakren lu ai gaw Nung Rawang bawsang na duwa Zanhta Sin nan rai nga ai. Shi daram nden rawng ai salang dai ni hkra n nga ai ngu na daram rai nga ai.

Ningbaw kaba Tu Jai tsun ai, moi na salang ni mung masa lahtum pat kau da ma ai nga nna tsun ai. Duwa Zanhta Sin rapdaw tingnyang lahtum ai hpe tsun mayu nga ai. Teng mung teng na sai. Raitim Mung masa chyinghka la da ai majaw, lahtum hpaw yu ai mung mai byin nga ai. Wunpawng amyu hta Nung Rawang bawsang lama n lawm ai rai yang, hkum tsup ai amyu n tai lu na rai nga ai. Hkristan makam masham prat hta mung Karai Kasang gaw makam masham hta maju jung manoi ai hta hkan nna myihtoi htoi shing-ran mu shangun nga ai.

Dai hku rai yang, myihtoi htoi shing-ran mu ai kam sham ai masha hta na Rawang hpung masha ni grau law nga ai rai nna makam masham hta grau maju jung ai bawsang ngu yang n shut nga ai. Bawsang langai mi a mai kaja lam hpe laika si laika yan hte ka jahkrat shadan ai hku nna lachyum hpring hkra n dang ka ai rai nna ntsa lam ga shadawn hku sha madun dan lu ai.

2. Lisu bawsang (Yaw Yin);- Lisu bawsang gaw tsam marai shapraw lu ai bawsang rai nga ai. Lisu bawsang hta mung ga hte hpun palawng ni shara hta hkan nna shada da naw shai shajang nga ma ai. Shanhte gaw ndan gap ai hta ram ma ai rai nna shanhte a masat kumla mung ndan masat kumla rai nga malu ai. Lisu bawsang ni gaw kaga mungdan shara shagu hkan mung grai dam lada ai hku nga ma ai. Wunpawng bawsang hku nna nga ai ni hpe sha anhte tsun lu na ga ai.

Shanhte a laklai ai lam hpe tsam marai rawng ai bawsang, tsam marai shapraw lu ai bawsang ngu shamying masat saga ai rai nna shanhte a tsam marai ni gara ra kaw pru ai ntsa lam tang madun lu na rai nga ai. Nam maling mala de hpun sau tam ai prat hta hpun sau hkan tam ai hta kaga bawsang ni grai shakut nna du ai shara hkan Lisu ni shawng lai ai hkang hkang ai nga tsun ma ai, hka rum ninggam, lunghtawn, lungma anhte kaga ni e yu mada yang baw she sin ai shara hkan nga ai nlung sai ni hpe Lisu bawsang ni lu la nga ma ai. Mana maka tsaw ai kadung hpun ni hta mailak dit lung nna lagat gat kung di lu nga ma ai. Kaga Wunpawng bawsang ni n-galaw lu ai jangwawm sun hpe galaw nna sut masa sharawt la lu nga ma ai. Jangwawm ngu ai gaw ahpun, alap asi yawng ju kaman rai nga ai. Dai majaw tsam n rawng ai ni jangwawm sun n lu galaw ai.
Dai daram yak ai hkai nmai hkai nna hpaga gun rai shatai lu nga ma ai. Dai majaw Lisu bawsang gaw tsam marai shapraw tsam dat lu ai bawsang rai nna shanhte a tsam marai hpe yu nna kaga bawsang ni mung hkan shakut ai a majaw, Wunpawng sha ni hpe tsam marai grau nga shangun ai bawsang rai nga ai.

3. Lhovo bawsang (Maru);- Lhovo ngu ai a ntsa lam lachyum gaw hkahku ngu ai lachyum rawng ai. Lhovo shada mung shawng nnan e hkahku de na ni hpe Lhovo nga nna tsun ai. Dai kaw na angwi ngwi sha hpang jahtum bawsang ting a mying tai wa ang ai. Shi a npawt majun gaw wakang wa ngu ai lachyum rai nga ai. Hka hpawk lwi pru ai shara langai mi kaw nlung wakang kaw lwi ing ai nga ma ai. Dai wakang kaw ing taw nga ai hpe ja lu ai mare masha ni hpe wakang sinwa ai ni ngu ai kaw na hpang jahtum e dai hkahku maga na ni yawng hpe wakang masha ni ngu shamying ai ngu tsun ma ai. Lhovo la langai mi gaw Jinghpaw buga de sa du ai.
Shi du ai mare htinggaw shagu, shi mu ai arai yawng hpe ru hkum (hti hkum) hte hkrak matsing ai. Dai majaw shi hpe mu shagu ru ai wa ngu nna mying jaw ai kaw na Maru nga shamying ai nga ma ai.

Ndai bawsang ni gaw hpungmai krung, hpungmai hka masawn, hkahku maga de Rawang hte matut nna nga ai. Ndai bawsang ni gaw pyaw pyaw kabu gara sha nga chye ai amyu rai ma ai. Shanhte a htunghking ningli law law lu ma ai, grai yak ai baw manghkang ni hpe mung pyaw pyaw rai, kabu gara let hparan chye ma ai. Shanhte a pyaw hpa htunghking langai mi hpe tsun ga nga yang, nta galaw numchyang wa hpe nta nnan dingshawn shang ai shana, masha mali manga e jawm achyaw garu jahproi nna nbaw shat gindum bawt jaw, tsa dat jaw di jahpoi achyaw ai zawn raitimung, maraw raw shagrau ai she rai nga ai. Dai hpe Lhovo ga hku Lho chyaw ik ngu nna shamying ma ai.

Moi prat hta mare langai hte langai, ma, salang, num ma yawng mare shada shala hkat ai lam mung nga ai nga nna prat dep salang ni tsun dan ma ai. Kade nna ai shaning hkan du hkra Nawnghkyi hte Jamga gaw mare hku naw shala hkat ai nga ma ai. 1959 ning hta Jase krung na Hpuk Shik ni a manau kaw Bwitsam Lazuk ga de na salang lahkawng gaw dai manau poi de loi hpang hkrat nna du sa wa ai, nau baw bu shang ai shana ning-rim rim yang, manau nta de du ai.
Nta madu wa rai nga ai Hpuk Shik Lum Hkawng gaw dai yan hpang de sa nna nan nau jau du ai gaw hpawt na du yang hkrak rai na wa nga nna sa tsun ai, nta madu wa mung tsun shaga na hte tsun shaga kau da nna shi a gawk de bai wa mat sai. Tsa hte si shat lajang ai ni mung manam yan a matu loi mi hpang hkrat taw ang ai, kade nna yang, manam shan lahkawng gamu hkat bang wa ai. Dai shaloi poi madu tai ai hpaw mi langai mi gaw tsa tsamai kaba langai mi hte shan katsing makai langai mi la sa nna e jinghku manam yan e anhte Hpuk Shik ni a pyaw hpa manau kaw ndai tsa hpe jawm garan lu nna pyaw pyaw nga ga, nga nna tsa sa jaw jang, manam yan mung she rai, she rai nga nna kabu gara tsa jawm dat lu ma ai. Laika ka ai wa hku nna hpa byin ai rai ma ni nga, marai langai ngai san ai ga hpe na kau dat ai.

Dai ga san hpe kaga langai mi gaw hpa n rai law, tsa hpyi ai rai ma ai law, nga ai hpe mung na kau dat ai. Shat lu sha lawan n jaw nna shalu na malai shada gamu hkat masu nna pyaw poi maga de chye gale la ai, pyaw chye ai gaw Lhovo bawsang ni sha lu ma ai. Mukchyik na hpung-up sara Lanye Ze Lum tsun ai mana gaw nye manang wa a du nhtu hte sa kadoi hkra ya ma hka nga tsun ai, laika ka ai wa gaw kaja wa kadoi hkra ya ai shadu nna kaning rai hkra ai, kade daram sawng ai i? ngu san yang, du hpyi yung hkyi daram ram shara lahkawng gaw naw dun ai nga nna tsun ai.

Tsun mayu ai lam gaw Lhovo ni ga shaga ai hta grai sawng ai hpe ahpa sha mung chye tsun ai, grai hpa ai hpe grai sawng ai hku mung chye tsun shaga ai. Shanhte hta pyaw chyai asan chyai ai ga shaga hpaji ni grai lu ma ai. Shawng de kalang mi Hpungmai hka makau Tsane ga kaw, ma kanu langai mi gaw ka hta shi a kasha ma ngai hpe bang gun nna Hpungmai hka hkin-gau garet mat wa yang, kashawt galau nna ka hte ma ngai Hpungmai hka la-ing maga de taleng mat wa ai. Dai lam hpe shiga bai htawn ai wa gaw Tsane bu ni gaw Hpungmai hka la-ing kaw ma ngai hpe htingga kaba hte she hteng bang nga ma ai ngu nna tsun ai. Dai tsun ai lam hpe n jaw ai ngu yang mung n mai nga ai, shi tsun ai lam hta lachyum shai ai lam hpa n nga ai, raiti mung lang ai ga hpe jashai tawn da ai majaw, dai ni du hkra mani hpa, pyaw hpa tai nga ai.

Lhovo bawang ni a pyaw pyaw kabu gara rai nna chye nga ai htung hking sat lawat ni hpe laika hte sha dang ka lu ai n rai nga ai. Duwa Quk Hkaung Shawng Gyung shi garai n si ai bat mi laman hta laika ka ai wa hku nna Myitkyina tsi rung kaw sa kawan ai. Dai shaloi duwa shi gaw baw sharawt nna myi n lu hpaw sai, sa kawan ai manam ni maga de shingdu yawng nna tsi rung yupku makau na shamyet dung lahkum kaw dung nga ai, machyi sin ai ni e, sara Ja Li mung sa ai ngu tsun dan jang, English hpyen gasat ai hta ningji dwi mung lawm ai nga nna tsun ai. Wunpawng sha ni English hpyen hpe hkap gasat ai shaloi na share ni hta Maran Pungga wa ngu ai langai mi lawm ai, dai hpe tsun ang ai ngu myit la ai.

Dai hpang duwa gaw sara nang kashu kasha kade rai sai i? nga san ai, num sha langai, la sha masum lu ai ngu tsun dan ai shaloi, tsau fa yaw wa le nga ai, laika ka ai wa la sha masum lu ai hpe machyi nna nsa htum wa nga ai Lhovo bawsang duwa Shawng Gyung grai naw kabu ya kau da ai. Dai majaw laika ka ai wa hku nna Lhovo bawsang hpe kabu gara pyaw pyaw chye nga ai bawsang re ngu masat la ai.

Dai ni du hkra raitim, Lhovo bawsang ni gaw tinang a bu hpun palawng nhpye n-ga ni hpe arawng la, makawp maga ai hku nna masha hpawng shara shagu bu hpun lang sumraw hkawm nga ai hpe mu lu nga ai. Amyu bawsang shagu ni tinang a htunghking hpe shalat, kyem da makawp maga ai lam galaw nga ga ai. Raitim Lhovo bawsang ni gaw kaga ni yawng hta tinang a htunghking hpe myi sha hpe zawn, maigan wa hkra ya n hkam rem kyem makawp maga nga lu ma ai.

4. Lachik bawsang;- Lachik bawsang gaw Lhovo ni nga ai hte ga jarit nna shing n rai kayau nna nga ma ai. Ngawchang hka masawn hkan nga ai Lachik hte kaga shara hkan nga ai Lachik ni loili shai hkat nga ma ai. Shanhte a atsam hpe alak mi shaw shapraw ga nga yang, lawan ladan re ai amyu bawsang ni re ngu tsun mai nga ai. Dai majaw lawan ladan, chyau lachyan re ai myu bawsang ngu masat la yang n shut nga ai. Shaga ai ga hte htunghking ni Lhovo hte ganoi yawng ngu na daram bung ma ai. Dai majaw maumwi sara nkau mi Lhovo hte Lachik a kaji hpe langai sha hku hkai ma ai. Shanhte a maumwi ni hte mabyin ni yawng ngu na daram lawan ladan re ai maumwi maubyin ni law nga ma ai.

Sara Mading Hkaw Sau tsun ai, moi prat hta shanhte a kaji langai mi gaw lani mi na nhtoi hta nam lam hkawm mat wa ai, shi a hkum hta nhpye hte n-ga shawng hpye ai, dai hpang shi a lahpa kaw sanat hpe bai hpye ai, sanat a ntsa kaw dai shani na shani jahka shat ka pau hpe hpye tawn da ai.

Dai hku hpye lang nna nam dawk mat wa ai, shani ka-ang shara langai mi kaw du ai shaloi, nam grai laja ai kata kaw shan nga wula langai mi hte man hkrum rai hkrum katut ai, nam grai laja ai shara kaw re ai majaw, shan nga hte sara Hkaw Sau a kaji gaw shada masawp hkat dep na daram ni hkat mat ma ai, shan nga wula mung nau kajawng mat nna hprawng na mung n chye, myi n grip ai sha yu tsap mat ai, sara Hkaw Sau a kaji gaw shi sinat hpye tawn ai hpe myit dum dat nna sinat hpe raw yu yang, sinat a ntsa kaw shat ka pau hpe hpye kahtap da nga ai.
Dai majaw sinat shawng n raw ai sha, ka pau hpe shi lahpa kaw na raw shayu nu ai. Raitimung dai ka pau hpe noi da na shara n mu ai rai nna shi a man kaw marawng taw nga ai shan nga rung kaw noi kau dat ai nga ai. Dai hpang sinat hpe bai raw nga ai laman, shan nga wula mung kajawng ap mat ai kaw na bai dum wa ang ai, rung kaw sara Hkaw Sau a kaji noi ya ai shat ka pau gun nna nam de gum tsat mat wa ai, dai shat ka pau hte hpawn hprawng mat ai gaw dai ni du hkra n mu mat ai nga tsun ai. Zai la ai nam shan a rung kaw shat ka noi dat ya lu hkra lawan ai masha gaw Lachik bawsang la wa hta lai nna kaga nga na zawn n nawn ai.

Waimaw Mading kahtawng kaw hpungtau langai mi nga ai nga ma ai. Dai hpungtau wa gaw hkum hkrang galu kaba n-gun atsam rawng ai hte Lachik ni a sat lawat hte maren, lawan ladan re ai wa rai nga ai. Lani mi na nhtoi hta masha mang langai mi hta kau ra ai. Dai mang hpe da-u hte hpawn nta ndaw kaw shapraw da sai nga ma ai. Moi na htung hte maren, mang hpai mang lup ai ni a matu tsa chyaru lajang nga ai hte mang hpai mang lup na masha naw hprai nga yang, dai hpungtau wa gaw tsa chyaru n lawm yang, n mai hpai lup yang gaw ngai hkrai hpai sa na nga, da-u hpe hta hpai nna lup wa kawng de shi hkrai hpai mat wa ai, mang sa sa ai ni agying hkan shachyut ra mat ai nga ai.

Lachik bawsang a lawan ladan re ai sat lawat hte maren, hpung masha ni hpe atsawm sha naw sharin shaga hpaji jaw nga na matu n dawt sai majaw, gadun ai hku sharin shaga ai rai nga lu ai. Shara shagu moi na htung hte kayau kaya rai nna bungli lamang jasat ai shaloi, lamang hpe lanyin shangun ai lam, ayak ahkyak law law byin shangun ai lam nga ai. Dai hpe nawku hpung woi ai ni grai n dawt let, aten sharen, myit hkam sharang nga ma ai. Raitimung, Lachik hpungtau wa zawn shi nan ta tut sanglang ai lam nau n nga lu ai. Lani mi hta Lachik salang langai mi hpe mayu ni kaw num sa san shangun ai nga ma ai. Mayu ni a nta wang de n shang ai sha, lam num maw kaw lagaw maga milagaw leng de mara nna nan nu ni hpe mayu daw mayu ai nga ai, jaw mai na, n jaw mai na, myit hkrum na, n myit hkrum na, dai kaw na tsun dat rit nga nna lakang baw e tsap nga ai mayu tai na wa hpe san dat ai da.

Mayu tai na wa bai tsun ai gaw nang mung num she hpyi ai wa lam num maw kaw na jahtau ai, nta du hkra sa rit le, ngu dat sai da. Num hpyi kasa wa bai tsun ai gaw nang num jaw na, n jaw na sha tsun u, jaw na rai yang manang wa shagup la na, n jaw na lama rai yang, ga shatum bungli sha rai na re, mayu tai na wa mung she jaw, she jaw, du hkra she sa wa rit, ngu tsun jang, lagaw leng kanawng sa wa nna nhku du ai hte num hpyi bang wa sai da. Kaja wa num hpyi sa ai shana gaw mayu ni n hkraw na zawn rai wa jang, ma ni jaw na nga nna ngai hpe tsun sai nga, tsun shadang la sai da.

Lahta e tsun ai lam gaw moi prat e byin ai lam n rai nga ai. Ndai prat hta byin ai lam rai nna laika ka ai wa hku nna gara shara, kadai wa ngu n tsun lu ai lam raitim, byin gaw byin lai wa sai hpe tsun jahta ai kaw na la ai lam rai li ai. Lachik kasa wa lawan ladan galaw ai majaw, mayu tai ai ni mung lanyan, aten la nga n mai mat sai rai nna byin ra ai num hpyi num ya ai lam grai lawan ai hku shabyin kau dat nga ai.

Lahta e tsun lai wa sai lam ni gaw lawan ladan re ai sat lawat nga ai Lachik bawsang ni ngu tsun mayu ai sha re. Ayup agup, anga amai rai nna aten shama ai Wunpawng amyu sha ni hte lawan ladan larau ladau re ai Lachik bawsang ni a sat lawat chyam bra shamu shamawt wa jang, amyu ting lawan ladan, larau ladau re ai mungkan hte shing-rau ai amyu ni tai wa lu na ga ai. Lachik bawsang ni hta kaga hte laklai shai ai htunghking ni mung lu nga ma ai. Shanhte hta labyu ngu ai myit shing-ran maumwi langai mi nga ai. Dai maumwi a pyaw hpa tsawm htap ai gaw Lachik myu bawsang ni a tsawm htap ai myit jasat hpe shapraw shadan dan ai myit jasat rai nga ai.
Kaga langai mi gaw mang hkrap hkrap ai htung rai nga malu ai. Myit su salang langai ngai si taw ai shaloi, da-u hpe baw lagaw masawp garet let, mang hkrap hpe hkrap nga ma ai. Mang hkrap ai shaloi, si taw ai wa a ahtik labau hpe chye ai ni e labau nut let hkrap ai majaw, maumwi galu ai hta hkan nna nhtoi brat hkrap ra nga ai. Mang kaw nan mang taw ai wa a labau hpe htik nga ai a majaw, madat la, na la, matsing la ai ni a matu myit hta grau hkra ai hte matsing sumhting na matu grai loi nga ai.

5. Zaiwa bawsang (zi) Zaiwa bawsang gaw Jinghpaw hte Lhovo bawsang kaw na htinggaw mying ni law law lawm nga ai. Shaga ai ga gaw Lhovo, Lachik hte bung nna mying shamying ai lam hta Jinghpaw hte bung nga ma ai. Jinghpaw buga a hka nam sinpraw maga de law law nga ai. Shanhte a buga law malawng ya Miwa mung de lawm mat ai, shanhte a laklai ai lam hpe gawn dan ga nga yang, magrau grang ai ngu tsun mai nga ai. Shanhte lang ai nhtu ni mung gasat gala ai shaloi lang ai baw nhtu ni rai nga ai. Ya Miwa mung Yunan mung daw No, 2 kaba htum mare gaw Zaiwa ni a mying hte de da ai mare rai nga ai. Zaiwa bawsang ni a kaji ni a prat hta Saphkung hka sinna maga ma hkra gasat maden mat wa yang, shanhte a kahpu kaba wa hkrat sum ai shara hpe hpu hkrat sum ai shara ngu masat da ai majaw, ya aten hta Mangshi mare kaba tai wa ai nga ma ai. Dai hpang Je Hpang mare hpe mung hpyen wa hprawng shakram sai ngu ai hku Je Hpang ngu shamying nga ma ai.

Je Hpang ngu ai mare gaw Gye Hpang ngu ai Zi ga, hpyen wa hprawng shakram ai kaw na byin wa ai. Shanhte a magrau grang ai a majaw, hpyen luksuk mana maka law ai ni hpe gasat jahtaw kau lu ai lam rai nga ai. Magrau grang nden marai rawng ai hte maren, shangwi shapyaw madum sumpyi hta mung ram nga ma ai. Kaga amyu bawsang ni a shangwi shapyaw nsen ni gaw n chye na ai, kaga wa a matu madat hkam sha lawm na matu yak nga ai.

Raitimung Zaiwa amyu ni a madum sumpyi hte shangwi shapyaw ai lam gaw n chye na ai kaga wa mung madat hkam sha pyaw nang lu na daram pyaw nga malu ai. Zaiwa ga hta nan mung madat ai ni a matu htim kap wa na zawn nga ai, na hkrit na zawn nga ai manawng pru taw nga malu ai. Dai majaw Zaiwa bawsang hpe magrau grang, nden rawng ai bawsang ngu masat matsing da mai nga mali ai. Zaiwa amyu hpe bu hpun palawng hta sha nrai yang, Zaiwa rengu masat la yak nga ai. Shing nrai Zaiwa ga ga ai shaloi she Zaiwa re ai lam chye lu nga ai. Hpa majaw nga yang, shanhte gaw kaga amyu bawsang ni a ga shaga ai shaloi, dai bawsang ga hpe tinang a ga zawn hpret shaga lu ai majaw rai nga ai.

6. Jinghpaw bawsang;- Jinghpaw bawsang ni hpe kaga bawsang ni hku nna gumsheng ai bawsang, jawat jana law ai, lanyan lanyin ai, angwi abwi, ayup akup nau nga ai ngu nna shamying ma ai. Lahta na lam ni hpe gumhpawn nna laika ka ai wa hku nna mying jaw ga nga yang, myit magam rawng ai ni ngu mying jaw mayu ai, jawat jana law ai ngu tsun ai hta shat sha nga yang, n-gup krang ai ni hpe jawat ai, manang wa shat sha garai n ma yang, dun ye ye ai hpe jawat ai.

Dai ni gaw hkum kaw hkra wa ai baw n raitim, arawn alai, shamu shamawt lam hta manaw manang hte kanawn mazum ai shaloi n htuk ai majaw, jawat ai sha rai nga ai. Jinghpaw du langai nau gumsheng ai majaw, mare buga masha ni bra mat ai, mare shawa masha n law mat ai raitim, bading lam nummaw lam dan, lam shawt ai hpe masha n-gun n dang sai ngu n tawn da ai sha, nhtoi law law shama nna ngut kre hkrang hkra dan shangut ai nga tsun ma ai.

Dap shi nta gap ai gaw du ni a arawng sari rai nga ai, kalang lang mare shawa n law jang, dap shi nta hpe masum ning daram aten la nna gap chye ai nga tsun ma ai. Dap shi nta gap da nna rawng na nta masha n law ai majaw, nta daw mi tsam daw mat sai raitim, daw mi de gaw majing, nta masha ni rawng nga ma ai nga tsun ma ai.

Dai gaw nta mashan n law mat wa tim, dap shi nta ngu ai arawng sadang hpe n shamat ai majaw rai nga ai. Nta masha ni nga kaji kadun wa ai raitim, dap shi nta hpe gaw n kadun shangun mayu ai lachyum rai nga ai. Shing rai lani mi gaw bai nga mayat nna dap shi bai hpring wa na ngu nna myit mada ai myit hpe n shamat kau ai lachyum rai nga ai. Gumsheng ai lam gaw tinang a du magam sari sadang hpe makawp maga ai lam rai nga ai. English hpyen du langai mi a laika hta Jinghpaw bawsang ni hpe tsawra mai ai gumsheng ai amyu ngu ka da ai.

Jinghpaw bawsang ni gaw du ni a ningja ningdan pru na matu, du mying ni hpe kaga san, Aja, Azau, Anang nga nna shamying chye ma ai. Kaga bawsang ni hku nna Jinghpaw ni hpe mada mu ai ga malai gaw Jinghpaw tin yang, hpahka hkintau kangaq ai ngu ai ga malai rai nga ai. Kaga bawsang ni hku nna gaw shat sha ma ai hte rau hpahka hpe hkintau kaw bang lang nna hkrun lam de, lu mat wa yang mung lu mat wa na rai nga ai. Raitim Jinghpaw tin yang gaw hpahka hpe hkintau kaw bang la nhtawm, naw shakawp nna hpahka lu la ai hpang tsep kawp jin ai shaloi she rawt nna hkrun lam de hkawm mat wa na ngu ai masa rai nga malu ai.

Dai majaw shat sha ma jang, hkintau hpe grai lawan ai hku kangaq yang, dai Jinghpaw la wa gaw grai tin ai ngu chye yu la nga ai. Ndai prat hta bawsang shagu ni tinang a htunghking laili laika hpung hpaw nna shakut mat wa nga ai ten hta Jinghpaw bawsang ni gaw manang wa galaw ai hta mung tinang na lawm sai hku myit kau, tinang galaw ai hpe mung yawng na rai sai hku myit la nna nga hpang hkrat kau nhtawm, lai wa sai kade nna ai shaning kaw na sha Jinghpaw htunghking hte laili laika hpung rung ni hpaw la nga ma ai.

Lahta e tsun lai wa sai bawsang shagu hta rawng ai atsam marai hte de a manu ni gaw Wunpawng amyu sha ni a sutgan n-gun ni rai nga ai. Dai bawsang ni hta na langai ngai n lawm ai rai yang, Wunpawng amyu langai n mai byin nga ai. Dai majaw bawsang shagu na bawsang ningja ni pru wa na matu, bawsang shagu ni gaw tinang a bawsang htunghking hpung ni hpaw nna shakut shaja ra nga ga ai.

Rev. Pungga Ja Li

Jinghpaw a hkap la hkan sa shatup la (Pang 1)