Ndai Blog de mung naw she sa chyai yu ga.

Click Galaw Dat U kachin

Monday, October 8, 2007

Wunpawng Amyu Sha Ni Manau Nau Hpang Wa Ai Lam:

Hkrang Hku Majoi kaw Ja Wa Rum Ja Manau dum hpang ai htawm daw hta, Miwa Mungdan hpe Wangdi Wa Na Nep ngu, ji woi ji wa ni shamying ai Shi Huang Di, shing n rai, Qin Shi Haung gaw, Miwa Mung a hkawhkam tai wa sai re. Shi Huang Gi, shing n rai, Qin Shi Haung (Wangdi Wa Na Nep) gaw, B. C. 259 ning hta Miwa Mung a hkawhkam kaba janmau gup la wu ai.
(Labau sakse: - B. C. 221- 207 . Miwa mung e Qin (Chin) hkawhkam matut ni up lai wa ma ai. Qin hkawhkam shadang (B. C. 259-210) gaw, Shawng Nambat I Hkawhkam Kaba ngu lachyum lu ai Shi Huang Di arawng amying ningsang hkam la wu ai.Han masha chyazai ni a numdaw numdan hpyen kaw na makawp maga na matu Miwa mung a Bunghku Munu hpe de gaw sharawt wu ai. Mungdan jat maden ninghtawm, htunglai masa hkrang hte hkrak bai hpaw shabawn up hkang wu ai. Nam nak, Joi jang, dang, hpai ni hpe shadawn madang masat mangat ya wu ai. Tara ypadi hte yp hkang hkrang hkridun hpe aban aprat hte bung pre ai hku bai gram sharai wu yang, dai hkridun hkrang gaw Jaw Prat (20) ning daw de du hkra Miwa mung e ru jung ngam nan nga ai. BC 210-207 ning e yp lai wa ai, Shi hyang Di a hkawseng shadang sha hkaw jahkrat kau hkrum ai kaw nna hkawhkam matut di mat sai rai. (Pawngti Hpung Chyi ka ai Mungkan Labau Zaw Lamang Ni Laika Buk Laika Man 48 kaw na kapawk shaw ai)
BC. 221-207. Miwa mung e Qin hkawhkam matut ni up ai ladaw, Miwa hkawseng Qin (BC. 259-207) gaw Nambat I Hkawhkam Kaba arawng hpe hkam la wu ai. Han masha chyazai ni a numdaw Numdan hpyen hpe makawp maga na mau Miwa Bunghku Munu hpe de gaw sharawt wu ai. Dai hkawhkam a lak htak hta, Mungdan Up hkang lam hte seng ai gram byeng galai lamang ni, hpaw shabawn lamang ni galaw wu ai. Tara Upadi ni, nam nak, dang, hpai, joi jang ni, shadawn shandang shandang ni hpe mung gram byeng masat6 u ai. Shi a uphkang hkrang hkridun ni gaw, Miwa mung e jaw prat (20) nig de du hkra grin nga lai wa sai. Qin hkawhkam matut gaw, Nambat I Hkawhkam Kaba a kasha (BC. 210-207) hkaw hkrat mat ai htawm de hkring mat sai rai. in, Myen ga gale Mungkan Labau Matsing Ningting Shang, Mabyin Lamanng Ni (GREAT EVENTS OF WORLD HISTORY) Laika Buk, Laika Man 36 kaw na kapawk shaw ai.
Matsing:-
Myen ga hku ka tawn ai hpe gale ka tawn ai lam re ai.
Great Wall built by the Qin Dynasaty. Having annexed six rival principalities or states, in 221 B. C. Qin Shi Huang dismantled separate walls built by each principality. Using the northern long wall formerly built by the Yanm Zhaon Qin itself, the first Emperor of the Qin dynasty linked up and extended the wall to protect China from outside invaders. The wall runs from Lintao (Minxian county, Gansu province) in the west eastward to eastern Laoning province, winding its way for a distance of 5,000 km. This is the famous Wan Li Chang (the long wall of 10,000 li) or the Great Wall, which stands magnificently as one of the wonders of the world.
The Great Wall . First Edition 1980, Second Edution 1987, Fifth Printing 1987, Published by Cultural Relics Publishing House, ( Extraction ) 29 Wusi Dajie, Beijing, China; In 221 B. C. Qin Shi Huang annexed six principalities and established the first centralized feudal nation in Chinese history. To protect the security of China, safeguard the people and production in the central plain, and ensure a stable life, Qin Shi Huang at once sent his senior general Meng Tian (accompanied by Prince Fu Su who acted aw supervisor) with a force of 300, 000 to attacked the Dong Hu and Xioang Nu in the north. At the same time, the senior general linked up the earlier northern walls of Yan, Zhao and Qin states. He rebuilt the walls, by making additions and exppansions. The walls extended from Lintao in the west to eastern Liaoning in the east, totalling over 5, 000 km (10, 000 li) . The most magnificent engineering project of ancient China- the imposing long wall of 10, 000 li thus made its appearance in North China.
(Extraction). The above mentioned book Shi gaw, B. C. 210 kaw ningna, hpang jahtum e Miwa Li 10, 000 (5, 000 km) du hkra galu ai Miwa Mung Bunghku Munu (Great Wall of China) hpe gaw sharawt da lai wa ai hkawhkam kaba wa nan rai nga ai. Wunpawng sha ni gaw, Shawng Na Majoi ngu ai Majoi Shingra Kaba (Mongolia) kaw shinggyim ring, masha chying wa let, sinna dingda hte, dingda maga de ginru ginsa yu hkrat wa ai gaw, Tibet Bum Kawng Ra Dam hkan nga kayin hkawm ninghtawn, Mali Hku Majoi de du hkrat wa, (B. C. 400 daram) hta du; dai kaw ningna bai yu hkrat wa ai gaw, Hkrang Hku Majoi de (B. C. 300 daram) de du; matut lai hkrat wa yang Ningran Hkang, de (B. C. 200-100 lapran) hta du; B. C. 100 ning daw hta, Ningran Hkang, Ningran Ga e ginru ginsa hkrat du let, chying ring nga sai ngu kam lu sai.
Htawm daw de dai shara kaw Wunpawng sha ni Kumran Manau dum la ningna kaga buga shara ninghtawn ningngat ni de kumran nga bra chyam wa shajang ma sai re.
Ja Wa Rum Ja Hkrang Hku Majoi kaw manau nau hpang ai ten gaw, B. C 259 a shawng daw de rai na lam nga ai ngu dinglik la lu ai. Hpa majaw nga yang, Shi Huang Di (Wangdi Wa Na Nep) hkawhkam janmau gup la ai hkaw lung poi de Pawng Yawng wa (Daru Tingli Yaw) hpe mung saw shaga ai majaw, Pawng Yawng wa hte shi a salung sala hpung ni gaw, lung seng hte makrat chyahkraw, kaga kumhpaw kumhpa ni gun let hkaw lung poi sa shang lawm ma ai. Wangdi Wa Na Nep kaw ningna mung Pawng Yawng Wa hpe hkawhkam hking, gupdu ru, lawnghpau palawng, padang ninghtu hte shanmu layit ni kumhpa htang jaw dat wu ai. Dai ni du teng, wunpawng sha ni manau dum yang naushang ni lang ai danhkrung gaw, dai shaloi kaw ningna byin wa ai re, nga ningna Wunpawng amyu sha ginru ginsa labau hkai shajang nga ai re.
Hkrang Hku Majoi daw Ja Wa Rum Ja manau dum hpang ai ten hta, naushawng hkinghku ahkum stsup bu hpun sumraw let manau nau ai lam garai n nga ang ai ngu myit sawn dinglik la lu ai. Rai timung, Ja Wa Rum Ja a ban prat hkan kaw ningna, shing n rai, B. C. 300 ning daw, Wunpawng sha ni hte Miwa amyu sha ni shada da hku hkau makyit mahkai kanawn mazum sa wa ai lam nga na sai ngu myit sawn dinglik la lu nga ai. Shing rai, Ja Wa Rum Ja dum hpang ai manau poi hpawng shingra de mung, Miwa Hkawhkam dat kasa ni sa du shang lawm na sai kum1! Myit sawn dinglik yu shara rai nga ai. Ja Wa Rum Ja a manau poi hta naushawng ni hkinghku n hkum n tsup rai lai wa ai shi9 ga na chye lu ai majaw, Pawng Yawng Wa (Daru Tingli Yaw) a lakhtak e lahta kaw madun dan lai wa sai hte maren, Miwa Hkawhkam Wangli Wa Na Nep (Shi Huang Di ) Kaw ningna naushawng hkinghku kumhpa shagrau jaw dat ai lam rai na re, ngu myit sawn shachyaw la na lam nga nga ai rai.
Kumrum Manau, Shing N Rai, Dai Rum Manau Lamang:
Ningdai laika buk hta lawm ai Kumrum, shing n rai, Dai Rum Manaulamang gaw, lanmang ningnan rai nga ai. Lai wa Sai 1995 ning hta, Sadung Saga Pa kaw sha naw manau hpang dat ai manau lamang ningnan rai nga ai. Dai manau lamang hpe Du Up Maji Doi Lat hku ningna matsing ningting galaw da ai lam sha rai ngai ai. Dai manau lamang hta, naura chyinghka lam (6) hpaw masat ai hte la kap ningna, myit su kau mi gaw, hpu nau Nung (ngu) Longmi ni hpe mung Wunpawng amyu kaba langai, masat shalawm ai hku ningna, chyinghka lam (7) hpaw ai hku mahtang manau lamang hkrang soi ka lajang yang mai kaja na re ai lam hpaji jaw shajang ma ai lam chye lu ai.
Rai yang, dai Sadung Saga Pa e galaw lai wa ai, Kumrum (sh) Dai Rum Manau hta naura wang chyinghka (6) hkku sha hpaw masat tawn ai hpe, chyinghka lam (7) hku gram ka jashai dat na gaw htap htuk manu ai lam n nga mat ai lam re. Ya yang na anhte a man tut prat hta e, Nung hte Rawng hpe amyu lakung langai sha hku masat mayu ai masha ni hte amyu lakung lahkawng hku masat mayu ai ni ngu ningna masha hpung (2) nga taw nga ai hpe chyawm gaw mu lu nga ai. Sadung Saga Pa na Kumrum (sh) Dai Rum Manau hta gaw, amyu lakung (6) masat ai jasat jasa ningpu e galaw lai wa ai lam re ai majaw, amyu lakung kru a matu naura chyinghka lam (6) sha hpaw masat ai lam re ai ngu mu lu ai. Htawm hpang de Wunpawng amyu lakung kaba (7) ngu masat shagrin wa ai shani, Kumrum (sh) Dai Rum Manau hpan ni hta naura chyinghka lam (7) waw masat ra wa na lam rai ningna, amyu lakung kahtap masat jat la ai lam nga ang wa yang mung, masat jat wa ra na lam sha rai nga ai ngu chye na shagun mayu ai rai.
Gaja wa nga yang, Nung (ngu) Longmi amyu ni a ginru ginsa labau hpe sung sung li li dinglik yu ai shaloi, ginru ginsa ram ram chying ring ai amyu re ai hpe mu lu na ga ai. Wunpawng amyu sha ni a manau ningpawt gaw, Nung amyu ni she re ai ngu, chye na dinglik mu lu ai. Dai sha n ga, Nung Di Jawng Di Pawng hte Hkra Nung ngu ningna nga ai lam ni gaw laklai ai lam rai nga ai. Ninglung ningdup, hpri ningdup zawn re ai hpaji hparat gaw Nung ni mahtang she shawng lu ai hpe mu lu ai. Hpu nau Sam amyu ni, (Jinghpaw di) ngu ai (Maw Hkang), dijang pyi gaw, hpu nau Nung amyu ni shawng galaw lang hpang ai rai na kun! Myit yu shara rai nga ai. Dr. Ola Honson a DICTIONARY OF THE KACHIN LANGUAGE laika buk laika man (477) hta, Nung, n. a Kachin tribe, called Khun Nung by the Shans, inhabiting the territory nirth- east of the kamhti valley; (see Introduction page VII.) the Pangsu, Pushu and Numun Nungs are tributary to Kamhti chiefs. , nga ningna ka tawn ai hpe mu lu ai. (Khun) ngu ai gaw Sam ga hku Du Magam, ngu ai rai ningna, Khun, Hkawhkam, ngu tsun shaga lang chyoi ma ai. Sam Mung de nga ai Wunpawng sha ni mung, (Hkun) ngu ai hpe Du Magam mying hku shamying lang nga ma ai. Kaga pa-o, Wa zawn re ai amyu bawsang ni mung dai hpe lang shajang ma ai re.
Ngai hku ningna ya na zawn, hpu nau Nung amyu ni a lam loi mi ka bang dat ai lam gaw, Nung hte Rawang a lapran sumprat lama ma dit mayu ai lam n rai. Nung ni hpang maga kap let Nung ni a tara kasa tai ya ai mung n rai. Ya yang teng wa byin taw nga ai Wunpawng amyu sha lakung (6), lakung (7) ngu, tsun htailai hkat shajang nga ai mabyin hte la kap ningna, mi tsun mi du tsun shaleng dan ai lam san san sha rai li ai hpe, laika hti shawa hku hingna mung, seng ang ai amyu lakung ni hku ningna mung chye na hkat hkrang ya shajang shagun mayu sing ngai rai.
Hkum Tsup La Sai N Ngu Mayu;
Ningdai laika buk hpe ka lajang da ai Du Up Maji Doi Lat hku ningna mung, laika buk byin tai lu hkra lit shang la karum lawm ai, ya ningdai SHACHEN MADEN SUMTU mungga ka nga ai wa hku ningna mung, chye dum, chyoi dum, kunghpan dum la ningna ka lajang ai n rai ga ai. Du Up Maji Doi Lat hku ningna, manau labau hkringhtawng lu ai myit su du gyi salang law law kaw na san sagawn tam sawk shinggyin la let, shaning (20) ning jan tam sawk mahkawng tawn ai manau lamang hpaji hparat ni hpe, amyu sha ni a lata de tsang mi htawt htawn shalai shadu shadep ya mayu la ai majaw shakut ka lajang dat ai lam sha rai lu ai.
Dai hte marem, laika buk byin tai hkra shang karum la ai wa hku ningna mung, amyu sha ni a hpawt hpra htawm hpang wuntung ladaw ni a matu, amyu sha ni a mai kaja rawt jat galu kaba bawng ring gan ga wa na lam hpe myit mada shatawng shada let, tinang chyoi chye lu ai hpaji hparat machye machyang kachyi kapu sha mi pyi amyu sha ni hpang de shadu shadep ya na, ngu ai ninggaw ninghpra shawang tsaw ra myit jasat jasa majing hte ya na zawn, ningdai SHACHYEN MADEN SUMTU lamang jashawn ai lam sha rai li ai rai.
Ningdai laika buk gaw, lamyi lamang yawng ra n rawng hkra hkum tsup la sai n ngu mayu ai. Garai n hkum tsup ai lamyi lamang ni hte seng ningna chye na hkat hkrang ai ni, chyoi chye kung kyang ai ni matut ka lajang sa wa shajang na matu ga saw shadut shatsam mayu ga ai rai.

No comments:

The Interesting Places Of Kachin

Kachin Music Instruments

Fashion Show with Kachin Culture Designs

NEW COMING UP!

Zim sha hkam sha VCD kawn na mahkawn langai mi