BAWNU HKRAW NA DARAM RE AI NHTOI

Tsun yang sha shayi sharawt sha ai, shayi sharawt poi, nga nna aloi ali tsun hkra raitim,

1. Dat kasa ni hte ka madun lai wa sai lam ni tsun jahpra hkat ai lam,
2. Jaw jau nga ai nat ni hte seng nna hkinjawng, Dumsa ni hpe tsun madun hparan dan ra ai lam ni,
3. Dai shani shanhte kaw sa du ai Mayu shayi dama manam ni hpe ngwi pyaw ga hte numhtet numra tsun shaga ya ra ai lam ni,4. Kungdawn shingnoi bawn na lam,
5. Num sa sa na matu masha ni hpe lata san da na lam ni hta n-ga, kaga si shat shadu lu shadu sha na lam ni a majaw, Mayu ni a nta dinghku hta baw nu hkraw na daram amu law nga ai.

Ndai num sharawt ai poi nhtoi hte ting Dama manam ni gaw, Janghtung wa a nta e, but nga nhtawm, tsun shaga ra ai lam ni hpe dai kaw nna ginsat jahkrum la lu ma ai rai.

KUNGDAWN SHINGNOI BAWN AI LAM
Anhte kadai raitim tinang a shayi sha, kajan kasha hpe, tsaw ra ai dama ni hpang de jaw ya sha ai shaloi, kahpu kawa kanu kana ni gaw, mi Mahtum lik alai, Mahta matsun a kahprai ai sha, sharung kungdawn jaw chye ga ai.

Dai hpe shingnoi hta bawn bang ya ra ai. Dai zawn bawn bang ya ai shaloi, n law htum shingnoi lahkawng rai ra ai. Dai hta gade jan bawn mayu yang mung tinang a nga mu nga mai ai hte maren bawn ya lu ai. Dai zawn shingnoi hta bawn bang ya dat ai rai ni hpe, sharung kundawn ja nga ma ai. Gaja wa tsun yang dai ja gaw, Mayu ni shayi jan hpe garan ya ai sut Sali wunli ni nan rai nga ai.

Dai sut Sali hpe shingnoi hta bawn bang ya dat yang, shingnoi lahkawng gaw grau ahkyak ai re. Dai ahkyak ai shingnoi yan hpe, Chyingbaw shingnoi, chyingmai shingnoi, oi, shing nrai shingnoi kaba, shingnoi kaji nga ma ai.

Shingrai dai shani e, Mayu ni gaw Chyingbaw shingnoi ngu na hta
1. Lahpaw kang hte atsawm sha mayawn hkra di ai sharim nhtu.
2. Kungdawn n-ga.
3. Num labu.
4. La labu ( Bu jaung ).
5. Num palawng.
6. Hkachyi.
7. La baw hkaw.
8. Lahkawn man mi.
9. Gumrit man ni, shing nrai n lu yang tai mi.
10. Lakan man mi.
11. Chyaru dumhkru mi.
12. Myi kaja ai nhkrun nai lahkawng.
13. Nai myi kaja ai nai hpaw lahkawng.
14. Shagyi shabawn gup rai ra ai ( tai n lang ma ai.)
15. Shapre makai lahkawng
16. Lasi makai lahkawng
17. Gai myi kaja tsawm ai shanam pa lahkawng.
18. Ka mai si n waw ai langai.
19. Waw ai ka mai langai.
20. Shat kada ni di nna hkum hkra bawn bang ya na rai. Dai Kumba ri langai hte nhtu mung shalawm na n mai malap ai.

Ya dai chyingbaw shingnoi ngu ai shingnoi kaba hpe bawn ai hpang shingnoi kaji rai nga ai chyingmai shingnoi hpe mung bawn ra nga ai. Dai shingnoi hta
1. Nhtu kaba langai.
2. Nai ahkyep sep ningdaw ngu na hpamaw nhtu langai. ( Ndai nai sep ( hkyep) nhtu gaw sharim nhtu a manang rai nga ai. )
3. Kumba ri hte Nhtu kaba.
4. Num shing nrai La labu hte palawng.
5. Lahkawn hkawn man ni.
6. Chyaru dumhkru mi. kaga ngam ai rai ni gaw mi shingnoi kaba rai nga ai chyingbaw shingnoi hta shalawm ai hte maren nsi nai si nli ni yawng jahkum shatsup ya ra ai. Bai ndai shingnoi hpe mayu majing ni hta nga mu nga mai lam dumhprut ai rai yang mare shawa, jinghku ni bawn jaw ya ai htung nga ai.

Dai shinnoi madung lahkawng bawn ngut ai hpang, daini shabawn shayu sha ai shayi sha hta Hpu gap sha mayu ai kahpu kanau mayu mi lawm ai rai yang, Hpu gap shingnoi ngu ai ni naw bawn ai. Dai hpu gap shingnoi bawn ai hta gaw,
1. Nhtu kaba langai.
2. Kumba ri langai.
3. Lu lawm ai ni Hkachyi.
4. Lahkawn man mi.
5. Num shing nrai, la labu hte palawng.
6. Ri nawng hte Htu Nawng ni hte nsi nai si nli hkum hkra, bai shat kada mi rai na rai.

Shat kada gaw shingnoi hkum shagu hta lawm ra ai. Shingdi shingnoi ni hpe bawn bang ya ai hpang mayu ni naw lajang ra ai rai ni gaw,
1. Kumba ga ri nawng langai.
2. Bu bai ngu ai maraw dumsa shabrai Ri mi.
3. Yu hkrawng mahku ja ngu ai Ri nawng mi.
4. Sumkrung mayawn hta
( a ) Ri nawng mi.
( b ) Nam na Ri dinghkum lahkawng, Sum-krung ngu ai shaman ru lahkawng, mung ra nga ai.

Dai sumkrung mayawn hpe shabawn ai lam gaw ndai hku rai nga ai. Ya nambat mali hta madun ai rai ni hpe Wa lahkru hte lahkawng lang hkindang ra ai. Dai lahkru lahkawng a ntsa e, Shagyi hpe mali hpra garan nna grup di tsat tawn ra ai.
Ndai zawn re ai sumkrung shabawn gaw chyingbaw shingnoi hte chyingmai shingnoi yan lahkawng yan hta shalawm ya na matu htung gaw rai nga ai. Raitim n di nngut ai ni gaw shada da yu ra ai rai.
Ya madun lai wa sai hte gaw kungdawn shingnoi a lam rai nga ai. Dai kungdawn shingnoi a shinggan e,
1. Dun di
2. Dun hkra
3. Yaw Wa
4. Makyit nba.
5. Jawn gumra
6. Shingnan yam
7. Wa htau nhtu
8. Lahkum daw nhtu nga ai ni mung sharung shakau dat ya ra nga ai. Dai zawn hkum hkum tsup tsup re ai hpang, Num nnan jan gaw, kanu kawa a dum nta dap nu dun kaba a dun sat dun maga san tawn da ai lahkum hta mawn sumli nna dung nga na. Dai ten hta mayu ni gaw, shayi ( num ) sharawt tsa jaw lu na.

Dai hte kahproi kanoi sha Dama ni maga de na san tawn da ai masha shing nrai Dat kasa kaba wa shang sa nhtawm, Num jan a kanu hpe ta mayan ja shaw jaw na. Shaloi kanu mung, “E, ngai sha e, ndai sumkrung shabawn zawn rai, a dinghtawng dingbrang, Mayat maya galu kaba sutlu gansu, naimam nsi naisi ni mung, nsa sha nnan htap, yam nga ni hta adu du nun ai hkrai jawng, nrung rung hkun ti hpawng, sut pungding dai ningngai, gan punghkaw kaw shingrai chyai sit oi” ngu nna shaman let, shagyi shingyan hpe lata hta latup la nna kasha jan a baw hta ru bun ya na rai.

Dai ngut ai hte rau num nnan woi sharawt na san da ai wa gaw, shi a yung hkyi hte num nan jan a hkra lata yung dawn hpe mahkai sharawt woi sharawt na aten gaw, jahpawt htoi bri htoi brawp, hprim hpram re ai ten tsingdu tsingman n su, kakrit kadawn n garu ai shaloi rai na rai nga ma ai.

MAYU HTINGNU NNA RAWT PRU WA AI LAM
Ten ladaw hkrak hta kanu jan kasha hpe shaman ga tsun ngut ai hpang, num rawt woi sharawt la na rai. Shing rai woi pru wa jang,
1. Mayu ni san tawn ai Kumba yen jan tai na jan
2. Dama ga e, num nan jan hpe woi shaman na shaji jan
3. Num nnan woi dun ai wa hte num nan jan.
4. Sumkrung shabawn hpai ai wa
5. Chyingbaw shingnoi gun ai jan
6. Chyingmai shingnoi gun ai jan.
7. Hpu gap shingnoi gun ai jan.
8. Kaga kungdawn rai gun ai ni langai hpang langai garu kachyi n nga ai angwi sha, yan pru wa na.

Dai zawn dap nu dun kaw nna, rawt yan wa ai shayi manam ni a shawng e, Le-npan jahtum na chyinghka kaw, dai nta na kanu kaning ni gaw,
1. Nbaw shat hpe hkuwan hta kra tawn
2. De a ntsa e, Udi ni sumpum da.
3. U hkrawng shadu mara,
4. Shan jahkraw ni sumpum mara da re ai si shat ni hte , tsawm ai bujung ni rau makai mayawn kra tawn n htawm, tsingdu tsing man ni pyi n shamu, nanhte shayi sut shadang gan ni mung hkum gasu, Ja Raw hkawn wa ai de hkum kanga, zaw shingnan tai nna hkum hkan oi, kalik oi, kalik chyuk, chyuk, pak , pak , ngu ga ngwi ga pyaw hte ja hpaga ni a hkawn minla ni hpe bau hte dun di nna lalaw la na rai nga ma ai.

Shing rai num nan woi ai ni n-na n-gau rup, numshang hkyawm re ai du hkra sut shaga lu nga ai. Dai hku galaw ai lam gaw masha a myit zawn sutgan ni a myit minla mung dai jan hte dai manam ni kaw hkan nang mat na tsang ai majaw rai nga ma ai. Ya dai num sa sharawt woi la ai num rawt nanam hpung hta, lawm ai masha ni jaw,
1. Num sa sharawt la ai dat kasa ni.
2. Num nan hpe sa sa ai num sa manam ni rai nna, amyu lahkawng kapyawn kayau lawm nga ma ai. Dai zawn uhpung n bung ma ni hte maren, gun hpai ai amu lit ni mung, n bung nga malu ai.

Num sa hpung ni gaw Hka kaba du shagu, mahkrai htan ja, dabang, sara pangsau du shagu dung ja, Hpung punghkaw kaba taw ai shagu, punghkaw htau ja ni jaw ya na rai ma ai. Dai hpe num woi sa ai ni gaw, gingdan ai hku yu yu nna, ga ngwi ga pyaw hte, kabu gara shaw jaw ya na lit nga malu ai. Dai zawn jaw ya ai kumhpaw kumhpa ni gaw shade wode nga nna shadawn shadang ai n nga ai. Shada da htawm hpang de kajai na matu shing neng makrai hkat ai lam sha re ai majaw, hkap la ai ni mung malut shaji malut kani kaji kajaw ni hpe mung n nawn ai sha tau la chye ma ai.

Num nan ni hpe Dama ni gaw numshang yang kaw a tsawm sha shingnam nep hkra di tau la ra nga ai. Dai shara du jang shanhte hkring sa na rai ma ai. Dai ten hta san tawn da ai ni gaw chyaru tsa hte sa kabat la na rai. Dai zawn chyaru tsa hte kabat tau la ngut ai hpang Numshang ja ngu ai hkum mi mung jaw ra ma ai. Dai ja lu la jang dai shara kaw nna bai rawt n htawm, Kasa wa a nta e shang manam na rai ma ai.

Dama manam ni kasa wa a nta de shang jang san tawn da ai ni gaw shara madun ai hte hkap hkalum la na rai. Dai hpang la ningnan wa a kanu, shing nrai karat jan sa nna shachyen ai hte tsa jaw lu na rai.

Dai ten hte kahproi kanoi la ningnan wa mung N-hpye e myen, N-ga grang , hpun palawng atsawm sha bu hpun let, manam shachyen kani ni gam jaw chye ma ai. ( Malut salik ni hpe ngu mayu ai.)

Hkat lat tam ja mung jaw ra nga malu ai. Ya shanhte gaw dama ni njin di ga dai kaw naw nga nga na rai ma ai. Dai ten hte hta dat kasa ni hte Dama myit su salang ni gaw, jaw ya na hpu ja ni hpe jaw ya magang na rai ma ai. Dai shani jaw ya ai ja ni gaw mi nnan e, dat kasa ni shada da tsun jahkrang da chyalu ja ni re ai majaw , grai tsun galu nga na lam n nga nga ai. Tsun gadi da ai daram nlu shagu lu jang mung, gingdan ai ja rai hte tawng ban na rai ma ai. Dai shani jaw ra ai ja ni hta byin mai ai rai yang,
1. Ja hkap panep.
2. Kawa mayan ja N-hka kin-yang.
3. Gumhpraw kawk
4. Shingmang malai ja.
5. Mayu ji mun ja.
6. Hkachyi, Magwi kawng, Yang Hpau, Lak hkyik, Gumhpraw joi, nga ai ni hta na dang di lu ai made jaw ya magang na rai.

Dai shani n jaw n ya lu ai ni hpe, Nbye htang ai shani gun jaw gun ya na rai. Ndai zawn re ai daw gaw ninggawn shawa dawtsa a htung tara masa hte maren gun hpai ai lit ni rai nga ai.

Source; Pawngyawng sha ni a Num wawn Num la lam, Sara Hkyeng Nang.