DARU MAGAM LAM

Daru Magam lam gaw marai langai hta jan jang, n nga n mai ai baw rai nga ai. Lahkawng sha raitimung, langai mi gaw woi awn ai wa tai ra ai. Shing rai woi awn ai wa gaw Daru Magam lang ra ai. Jinghpaw ga hta Daru ngu ai ga gaw ningtsang na wa e lawu na wa hpe ngu ai re. Shing nrai kaba ai wa e kaji ai wa hpe tsun ai. Masha langai sngai grai tsun ra, grai ra rawng ai lam nga yang, kahpu ni, kawa ni, kanu ni tsun ai rai yang, daru da ai ngu tsun mai ai, Kanau ni, kasha ni sa tsun ai rai yang, grai sa pawt da ai ngu nna sha mai tsun ai. Shing rai daru ngu ai ga gaw kanu kawa kahpu ni kaw na pru ai. De a lahta de gaw Karai Kasang nga ai, shing rai Daru Magam ngu ai gaw Karai Kasang kaw na pru wa ai.

Shing-ra hta mu lu ai daru magam lam
Ndai Daru Magam lam gaw uhpawng rai nna nga ai dusat ni hta dan dan pra pra mu lu nga ai. Lagat ni grai law ai raitim, lagat langai mi a ga hpe sha jawm madat ra nga ma ai. Dai lagat ningbaw wa hta Daru Magam nga nga chyalu rai nga ai. Dai Daru Magam gaw lagat ni nga pra hpang ai shani nga chyalu rai sai. Dai lagat ningbaw wa lu ai Daru Magam gaw Hpan Madu kaw na sha mai byin ai. Woi hkyeng woi nawng ni hta mung Daru Magam lang ai wa nga nga ai. Woi nawng woi hpung ni rau sha nga nga lu ai lam gaw dai woi nawng ningbaw wa Daru Magam lu ai majaw rai nga ai. Wa tsa wa nawng ni hta mung Daru Magam lang ai wa nga nga ai. Kalang lang uhpung uhpawng nawng rai nna nga ai dusat ni Daru Magam lang ai wa hpe shinggyim masha ni e gap kau, hkam kau hkrup ai shaloi, dai dusat ni rai nga ai wa nawng, woi nawng ni dum bri dumbra rai ayai mat ai hpe mu lu nga ai. Dai majaw Daru Magam lam gaw hpan shing-ra hta nan nga nga chyalu rai sai lam dan leng nga ai.

Hkristan Makam Masham hta mu lu ai Daru Magam lam
Hkristan garai n paw pru ai prat hta mung Daru Magam gaw nga nga chyalu rai sai. Dai ten na Daru Magam lam gaw Edin sun kaw Adam hpe jaw ai hta Daru Magam lawm ai. Ratim dai Daru Magam hpe lang ai shaloi, hten za ai shinggyim masha e lang ai majaw, hten za ai ten ni nga lai wa sai. Dai ten na Daru Magam lam gaw uphkang ai wa shi ra ai hku kaja ai hku lang mayu yang lang, n kaja ai hku lang mayu yang lang lai wa sai. Raitim Yesu Hkristu hta mungkan ga gaw ningnan bai hpan shalat hkrum ai shaloi, Daru Magam mung nnan bai hpan da hkrum sai. Dai Daru Magam gaw asuya Daru Magam tai wa sai. Shing rai Asuya Daru Magam tingnyang gaw Karai Kasang mungkan ga hpe hpan da ai shani hpan da shalawm sai Daru Magam tingnyang rai nga ai.
Raitimung dai Daru Magam tingnyang hta kadai dung na ngu ai hpe Karai Kasang n matsun da sai. Raitimung, kadai mi dung yang dung, Karai Kasang a ga madat ra ai. Asuya tai ai wa gaw Karai Kasang hpe kam sham ai raitim, n kam sham ai raitim, Karai Kasang a ga madat ra ai, hpa majaw nga yang, Hkristu gaw Asuya a ningpawt rai nga ai. Yawhan- 1:3 hta arai yawng mayawng gaw shi a marang e tai nga ai. Dai majaw Asuya gaw Yesu a marang e tai nga ai. I Korinhtu - 8:6 hta shi a matu anhte rai nga ga ai, Yesu Hkristu ngu ai madu mung langai sha rai nga ai, shi a marang e yawng mayawng rai nga ai hte shi a majaw, anhte rai nga ga ai nga nna tsun ai.
Hebre - 1:2 hta shi hta mung nga yawng nga pra galaw da nu ai nga nna tsun ai. Dai majaw Yesu hta e Asuya hpe galaw da sai. Kolose - 1:6 hta kaning rai nme law, sumsing lamu hte ginding aga hta yawng mayawng hte mu lu ai hte hte, n mu lu ai hte hpe raitimung, hpa hkawhkam, mung gyi aya, du aya hte ahkang aya hte hpe raitim shi hta e hpan da nga sai. Arai yawng mayawng gaw shi a jaw e shi a matu mara mung hpan tawn da nga sai nga nna rawng ai. Dai rai nna asuya ngu ai gaw Yesu hta e hpan da ai rai nna Yesu tsawra ai mungkan ga hte dai hta nga ai dusat du myeng hpun kawa shinggyim masha a matu mai kaja ai bungli hta lai nna kaga hpa mung n mai galaw ai. Dai majaw asuya a teng man ai npawt nhpang gaw Hkristu nan rai nga ai. Asuya gaw Hkristu hte seng nga ai lam hpe shaleng dan na matu, ga hkum sanit daram nga nga ai.
1. Karai Kasang gaw hpan da ai amu hpe Hkristu hta e galaw sai rai yang, shi hta asuya hpe mung hpan da sai.
2. Yesu nga ai majaw sha asuya nga ai, Yesu a majaw, Yesu hta sha asuya rai nga ai.
3. Asuya a bandung shadaw gaw Hkristu rai nga ai, shi hpe daw jau na matu asuya nga ai lam rai nga ai.
4. Yesu gaw sumsing lamu e mung, ginding aga hta e mung uphkang na ahkang nlang hte ap ya hkrum ai wa rai nga ai. Dai majaw Hkristu gaw asuya a madu rai nga ai. Shing rai Hkristu hta e hpan tawn da ai asuya gaw Hkristu a bungli hpe galaw ai ngu nna tsun ai hta n teng man ai hku galaw ai wa hpe tengman ai hku dawdan jeyang lu ra ai. Kaw si hpang gara hkrum ai amyu masha ni hpe hkru kat wa hkra galaw ya ra ai, hkawm sa hkawm wa yak hkak nga ai amyu masha ni hpe hkawm sa hkawm wa loi na hku galaw ya ra ai, n chye n chyang ai mungkan masha hpe chye chyang wa hkra galaw ya ra ai, machyi makaw hkrum ai mungkan masha ni hpe tsi tsi shamai ai bungli hpe galaw ra ai. Hkristu hta e hpan da hkrum ai asuya wa gaw lahta e madun ai Hkristu a bungli hpe galaw ra ai. Asuya hte Asuya magam gun ai wa gaw Hkristu hpe kam sham ai, makam masham lam gaw tinang a asak wenyi lam rai nga ai. Raitimung asuya hte asuya magam gun ai wa gaw Hkristu hpe kam ai raitim, n kam sham ai raitim, shi tawn da ai Daru Magam tingnyang hta dung sai rai nna Hkristu shi galaw shangun ai bungli hpe galaw nan galaw ra ai.

Jinghpaw Maumwi hta mu lu ai Daru Magam lam
Jinghpaw maumwi hta Daru Magam hte dai Daru Magam lang ai wa a lam hpe Jaiwa ga hta tsun ai gaw “Ja ningsang” hkinnu hkinrang, “Jadip lunghkram” dan lung seng hkyu, krawn du mu nu, ja li La Raw, Daru Magam lu, Ningsang Magam ku, Daru Magam lang, Ninghtan Magam dang,
Daru Magam lu ai ..……......... wa,
Daru Magam lang ai ................ wa,
Daru ..................ai ................. wa,
Du .......................................... wa,
Duwa,
Duwa ngu ai gaw lahta na zawn dumsa ga kaw na shinggan ga de gale wa ai shaloi byin tai wa ai uphkang na ahkaw ahkang lu ai wa a mying tai wa ai. Dai mying hta “du” ngu ai ahkaw ahkang lam hte “wa” ngu ai ahkaw ahkang lang ai wa a mying hpe matut da nga ai. Ndai Daru Magam ahkaw ahkang lu wa ai majun maumwi hte Jinghpaw buga hpe uphkang lai wa masai.

Jinghpaw Mung Masa Majun
Amyu langai mi gaw shi a mung masa nga nga ai. Dai tinang a mung masa hte nan tinang a amyu hte mungdan hpe uphkang na hpe ra sharawng nna shanglawt hpyi shajang ai lam rai nga ai. Manang wa a mung masa kade kaja ai raitim, tinang a n re ai majaw, tinang hpe uphkang n hkam ai lam rai nga mali ai. Jinghpaw ni gaw 1960 ning jan kaw nna tinang a mung masa shamat kau sai amyu rai nga ai. Mung masa shamat sai majaw, tinang a mung masa hpe malap wa sai ni rai nga saga ai. Mung masa shamat ai shaning mali shi ning jan sai, tinang a mung masa hte mungdan uphkang na matu n htuk dum jang mung, dai mung masa hpe atsawm sha makawp maga kyem da nna masat dingsat, kasi kamang hku lang nna mungdan hpe gaw htap htuk ai kaga mung masa hte uphkang nga ma ai.
Ga shadawn langai mi hpe madun ga nga jang, Japan amyu ni gaw hpaji chye ai amyu langai mi rai nga ai hte maren, shinggyim masha ni nga pra ai masa hpe mung, kaga shinggyim masha ni hkap la sharin la ai lam hpe chye chyalu ni rai nga ma ai. Dai hpaji hku rai yang, Japan amyu gaw Miwa hpan kun? Koriya hpan kun? Munguliya matu langai ngai re ai hpe shanhte chye ai. Raitimung, shanhte a matsun maroi makam masham gaw shanhte chye na ai hku n re ai sha, shanhte kam ai hku sa nga ma ai. Shanhte kam ai hku rai yang, Japan amyu gaw alak mi san re ai amyu rai nna Japan mungdan hte Japan masha hpe jan kaw na ading tawk uphkang ai ngu kam ai.
Dai rai nna Japan hkawhkam wa a ntsa hku nbungli gawt lai hkrup yang, kadai n je yang tim, tinang hkrai sat si ai nga tsun ma ai. Japan mung hpe uphkang ai Asuya party law law nga ai rai nna shada nhtan shai hkat ai raitim, hkawhkam wa hpe hkungga ai lam gaw langai sha rai nga ai. Dai majaw shanhte a mungdan, mung masa madu gaw hkawhkam wa rai nga ai. Kaga Asuya hpung ni gaw mung masa madu n re ai sha, mung masha ni a shangun ma sha rai nga ai.
Ya gaw anhte a Wunpawng mung masha a mung masa de bai kayin mat wa yu ga,Wunpawng sha ni a makam masham hta shinggyim masha hte nga yawng nga pra yawng mayawng hpe Hpan da ai wa e hpan da ai. Dai hpan da hkrum ai nga yawng nga pra hte shinggyim masha hpe uphkang na ahkaw ahkang mung hpan da madu shi nan shinggyim masha hpe jaw da sai, lajang da sai ngu kam ai. Hpan da madu gaw nga yawng nga pra hpe hpan ai shaloi, Ninggawn Chyunun hte Hpunggam Woishun hpe shawng shatai nna dai yan hku nna nga yawng nga pra hpe shangai da na hku hpan sai.
Shan gaw mu lu ai hte n mu lu ai, nga yawng nga pra yawng hpe shangai ngut ai hpang, shinggyim masha hpe shangai ma ai. Dai shinggyim masha a mying hpe Ninggawn wa Magam nga ma ai. Ninggawn wa Magam gaw shi a bawsang rai nga ai shinggyim masha ni nga manu na matu, mungkan ga hpe bum hte layang dup shara mat wa wu yang, ngut sai daram rai sai majaw, hpang jahtum shinggyim masha ni hkawm sa loi na matu Nmai hka kaw mahkrai hkrai sai. Dai mahkrai hpe Ninggawn Hkraiwa ngu shamying nga ma ai. Ninggawn wa Magam mahkrai hkrai ngut wa nga ai ten hta kanu Ninggawn Chyunun si ai, kanu si ai lam hpe Ninggawn wa Magam wa hpang de lasu su yang, mahkrai n ngut ai majaw, n wa lu ai, kade nna yang kawa bai si sai majaw, mahkrai n shangut ai sha, nta de wa yu yang, kanu yan kawa n nga mat sai, nsen sha na lu sai nga ma ai. Kahpu kanau ni e kumhtaw mung yawng garan la kau sai. Shi gaw kumhtaw mung n lu sai, lit mung hpa n nga mat sai.
Dai majaw shi gaw hpang jahtum ahkaw ahkang hpe kanu yan kawa kaw hpyi la nga ai. Dai ahkaw ahkang gaw kanu yan kawa a moi mang hpe bru na matu hpyi wu ai. Mangbru ai shaloi gaw tsu shawawn ra nga ai. Kanu yan kawa gaw si ai nga tim, tsu tai ai n re ai majaw, tsu shawawn n mai nga ai. Shing rai mangbru mung n mai nga ai. Raitimung shi hpe nga yawng nga pra hpe up lu na ahkaw ahkang jaw da sai. Dai ahkaw ahkang daru magam hpe Jadip ( shadip ) nga ma ai.
Jadip (shadip;-) Jadip ngu ai gaw lamu ga hpe uphkang na ahkaw ahkang daru magam hpe tsun nga ai. Dai daru magam gaw Chyunun yan Woishun e Ninggawn wa Magam hpe shi hku na hpyi lajin ai kanu yan kawa a moi mang hpe bru makoi na malai jaw ya ai ahkaw ahkang kaba rai nga ai. Dai jadip daru magam hte shinggyim masha gaw lamu hte ga, shinggyim masha, hpun kawa, dusat du myeng, nga yawng nga pra hpe hpajang uphkang madu lu na ahkaw ahkang kaba rai nga ai. Dai re ai rai nna Wunpawng sha ni mung dai jadip hpe lang nna Wunpawng buga hpe shaning law law grin nga shangun lai wa yu sai. Jinghpaw sha ni gaw jadip hpe jawm garan ayai lang kau ai a nhkan e jadip a n-gun rawng ang ai daram n rawng mat ai. Wunpawng mungdan hta nga ai amyu yawng hpe n ka-up lu mat ai, mare langai jadip langai sha byin mat sai.
Dai hku tsun ai raitimung, Wunpawng mungdan hpe jawm garan la kau ai lam gaw n rai nga ai. Jadip lang let lamu ga maden ai, kaga wa kaw mari la nna raitimung jadip hpaw ai, gasat la nna raitimung jadip hpaw ai. Dai zawn rai buga shadam tawn ai ntsa kaw Wunpawng mungdan gaw na matu myit makun nga ga ai. Dai Wunpawng mungdan gaw ya byin sai n rai nga ai. N nga shi ai lam hpe shing-ran mu ai lam sha rai nga ai. Dai rai nna jadip buga mat jang, Wunpawng mungdan a mung masa mung, hkri dun majun kata mat mat lu nga ai. Moi prat hta jadip lang ai ni jadip lang shut nna mara lu, hten mat htum mat ai ni law law nga sai hte maren, jadip du ni a ga hpe madat mara ai lam n nga ai majaw, ari lu nna htum mat ai mung grai nga ai. Jadip lu ai wa hpe gaw ningkawn jaw ra nga ai.
Ningkawn hta ai ngu ai ga hte ningkawn jaw ai ngu ai ga yan gara shawng nna gara hpang, gara gaw kaba nna gara gaw kaji ai hpe anhte chye na da ra na re. Ningkawn jaw ngu ai ga gaw ga kaba rai nga ai. Hpa majaw nga yang,ningkawn jaw ang ai ni yawng hte seng ai ga rai nga ai. Ningkawn hta ngu ai ga gaw jadip duwa hte mung n seng ai, kahtawng ninghtawn salang wa hte sha seng nga ai.
Jadip duwa a kata kaw kahtawng bai de nna dai kahtawng a ninghtawn agyi wa gaw tinang a buga masha ni nga mu nga mai ai hte galu kaba sa wa lu na matu mung, ari ahpri ruyak jam jau n hkrum hkra na matu, ningkawn hpe hta jahkum ya nga ma ai. Dai kaw na ningkawn hta ngu ai ga pru wa ai. Ningkawn ngu ai gaw n lu ai hpe bang na matu n rai nga ai, nga n sat ai wa nga magyi n jaw ra ai, shan nga, hpaw lam n lu gap ai gaida jan, shing n rai, sanat n lu ai wa shan magyi ningkawn n jaw ra ai.
Mam yi n galaw ai wa mam ka ningkawn mung n jaw ra ai. Dai majaw Jinghpaw ni a ningkawn gaw kaga amyu ni hta ai hkawhkam ahkawn hte n bung ai. Raitimung, Jinghpaw du nkau mi kaga amyu ni a lailen hpe yu nna ningkawn hpe ahkawn zawn adip arip hta sha ai lam nga lai wa sai. Mare ninghtawn agyi ni myi man tam, tinang a akyu shalawm, htingkyeng lam tam ai a majaw, jadip mying hten, jadip lang ai gumchying gumsa du ni mying hten, gumchying gumsa mung masa mying hten byin wa sai. Ningkawn jaw ai hte seng nna lachyum matut shaleng ga nga yang, Lahtaw wa a buga kaw nga ai jau gawng langai mi gaw Maran wa a jadip lamu ga hte jarit yang kaw gap dat ai shan nga si taw ai shara gaw kaga yu maya masha kadai mung n du lu ai maling dinggram shara rai nga ai, shan nga hpe Lahtaw ga de hpya gun mat wa nna shan nga magyi hpe Lahtaw duwa kaw wa gun sa tim kadai chye na n rai nga ai.
Raitimung, ndai lam jadip hte seng ai rai nna shan gap ai wa kaw mung hkra wa chye ai. Maran wa a ningkawn hpe Lahtaw wa sha kau ai majaw, Lahtaw wa kaw mung hkra wa chye ai. Dai n byin na matu, maran htingnu de shan nga magyi sa hpai sa nga ma ai. Ndai lam gaw laika ka ai wa shi na yu ai mahkrum madup hte maren, ningkawn hpe shaleng ai lam rai nga ai. jadip a shingkang kade ja ai ngu ai hpe mahkrum madup langai hte naw shaleng na. 1963-64 ning aten hta byin ai mabyin langai mi hpe tsun dan let shaleng na nngai. Mali yan Nmai walawng dumbau bum lagaw kabang hkyet kata, Nmai hka masawn, Jase yan Jawa hka lapran hte yawng Maran ga hkrai rai nga ai. Ningting Nawla, Pungga nga ma ai. Shanhte yawng jadip lang ai hkrai rai nga ma ai, jadip gaw langai sha raitim, jadip lang ai ni a mying langai hkrai hte majai da ai majaw, shada lai hkat n mai ai hpe mung mu lu nga ai.
Lahta e madun lai wa ai shaning ni hta mungdan dinghku majan a majaw, mare masha ni nam rawng, nam kata de yi hkyen sha ra ai, nam rawng rawng, yi hkyen ai shaloi, Ningting duwa Zau Lai gaw shi a Ningting lamu ga shara lai nna Pungga a lamu ga jadip shara de yi sa hkyen ai. Dai zawn lamu ga jarit lai mat wa ai hpe moi na salang ni masat da ai lamu ga jarit hpe n chye kau nna rai yang rai na, Maran ga hkrai she re, nga ai hku rai yang rai na. Yi nat kau nna nat shadun ai shani yi wa kaw rung shatut ai, pe mi galu ai jadip hpun dung jung ai, gumgun nat rai nga ai Ning-yan Naw hpe kawa ting-raw hte shadun ai.
Dai hku galaw ai shana de laru kaba ru wa nna jadip rung shatut da ai yi wa yi shingnawm du hkra hpai ka-aw kau ya ai. Dawng mi jan sha galu ai jadip hpun dung gawt nna poi mat wa ai. Gumgun nat Ning-yan Naw hpe jaw ai nat nhtawt shanat ai lahpaw nan nan sha nga taw ai. Hpa majaw nga yang Ning-yan Naw gaw Pungga a gumgun nat mung rai nna Pungga jadip hpe sin ai wa mung shi rai nga ai. Lahta na lam ni hpe yu yang, jadip lu ai amyu hte dai mungdan hpe jadip n lu ai amyu, shing nrai, kaga jadip sni n shang kabye lu na ngu ai hpe madun nga ai. Jadip ngu ai gaw Hpan da madu kaw na re ai majaw, tengman ai hku lang yang, kamhpa ging ai mung masa hkri dun nan rai nga ai.

Jadip Amyu myu Garan lang ai lam
1. Du jadip (shadip);- Mare buga hpe up lu ai duwa a shing nrai, du ni a jadip san san jaw ai. Jadip ngu ai gaw matan ai, majai ai hpe tsun ai, shi gaw ahkaw ahkang daru magam hte seng ai mungga sakse rai nga ai. Ndai du jadip hpe shi a mare a makau shara ra kaw lup da nga ma ai. Shanhte a manau shani jaw nga ma ai. Yi hkyen yang yi wa ndaw kaw jadip hpun dung jung, jadip laban jun rai nna yi wa hpe mung uhka gau matu hpe hkung-rang baw sumla shakap nga ma ai.
Ndai du jadip hpe sanglang na matu mabyin langai mi hpe tang madun na nngai. Jawa krung kaw Pungga du ni sa nga nna kasha ni a prat hta mare bai maden, lamu ga tam ai gaw Laingu bum lagaw minli hka kau de nkau mi sa nga ai. Dai ten hta Pungga ga kaw nga ai ni si htum mat nna shanhte kam ai Ga htingggaw ni hpe lamu ga yu shangun da ai, mung lam hpe gaw baren hkat ga Minli hka masawn kaw nna yu ai ten hta Nhkum wa manawn nna Pungga ga na Pungga ni a jadip bum kaw hka hpunlum kahtet sa jaw bun ai shaloi, Laingu bum lagaw e nga ai Pungga duwa Zau La a lata lahpum kaw hpunlum malu ai zawn hpye wa ai. Hpang e Nhkum wa manawn ai hpe chye lu nna Share ga na Nhkum Uma ga de wa tsun nhtawm, Nhkum wa hpe sat kau ai nga ma ai. Dai jadip gaw mare masha kaga hte n seng ai, du ni hte sha seng nga ai.
2. Mare jadip- Mare jadip hpe gaw mare num shang kaw jaw ai. Num shang jadip mung nga ma ai. Dai jadip gaw mare ngang na matu, mare shim na matu jaw ai mare jadip rai nga ai. Mare masha yawng hte seng nga ai, mare ting hte seng ai jadip rai nga ai, num shang galaw yang num shang jadip naq naq ra nga ai.
3. Lam jadip;- Lam jadip gaw shawa num maw lam kaw jun ai. Dai hpe lam tsu ai ngu nna mung tsun ai, lam jadip hpe gaw lam makau kaw nan lup ma ai, lam dan, lam hkyen shagu lam tsu chye ma ai. Dai gaw lam grin ngang na matu hte lam dai kaw hkawm sa ai ni a simsa lam rai nga ai.
4. Shawa yi jadip;- Mare ting na yi hte seng ai jadip hpe gaw lam nat galaw ai shara kaw lup ma ai. Lam nat ngu ai gaw mying she lam nat nga tim, lam hte n seng nga ai. Yi hte she seng ai. Lahta e tsun lai wa sai lam tsu ai bading num maw lam hte seng nga ai. Lam nat galaw ai gaw yi lam hte seng ai, dai shaning na yawng a yi hte seng ai, jadip hpe yi lam kaw jaw ai majaw, lam nat galaw ai nga ma ai.
Mare lam nat galaw ai nga ma ai. Mare ting hte seng ai hpe numshang kaw galaw ai,yi ting hte seng ai hpe galaw na shara yi gaiwang kaw n nga ai majaw, yi lam kaw galaw ai hpe lam nat galaw ai ngu tsun chye ma ai.
5. Hka sinwa jadip;- Shawa yawng ja lu ai hka hpe mung tsu chye ma ai. Hka dai hpe madu ai ngu lachyum shapraw ai lam rai nga ai. Laning mi kalang hka hpe tsu chye ma ai, hka hpe jasan jaseng ai lam mung rai nga ai. Ndai prat hta bumga mare hkan du hkawm ai shaloi, mare de shang wa na rai yang Yesu Hkristu a wudang hpe mu lu ga ai. Hka sinwa hkan mung wudang sumla hpun pyen pa mu lu ai, yi gaiwang hkan mung mu lu ai. Dai lam gaw mare jadip lam jadip, yi jadip ni a malai Yesu hpe kam ai lachyum shapraw nga ma ai. Jadip law law madun tim, Ninggawn wa Magam hpe jaw ai jadip kaw na garan ai sha rai nga ai. Ndai prat hta mungdan up na ahkang lu ai amyu ni gaw upadi amyu myu galaw lu ai, dinghku hte seng ai upadi, hpaga yum ga hte seng ai upadi, dinghput hting-ra hte seng ai upadi nga nna garan uphkang ai zawn rai nga ai.

Shing-ran hta mu lu ai Jadip buga
Jadip lang ai wa hpe gumchying gumsa du ngu shamying nga ma ai. Dai majaw gumchying gumsa mung masa ngu tsun mai nga ai. English amyu gaw dai gumchying gumsa lai hpe n shamawt ai sha, Jinghpaw buga hpe uphkang lai wa sai. Shi uphkang ai aten hta gumchying gumsa mung masa gaw English asuya a matu htingbai htingna hpa n nga ai. Shi hpe garum ai lam sha nga nga ai, raitimung shi a mung masa ahkaw ahkang kaba hte gumchying gumsa mung masa ahkaw ahkang hpe sa matut da ai sha rai nga ai. Jinghpaw ni a mung masa hta Jinghpaw ni tsap lu ai n rai nga ai. Lai wa sai 1948-1961 laman mung Jinghpaw mungdaw asuya hpaw nna up lai wa ai raitim, myen asuya a mung masa hte gumchying gumsa mung masa matut nna uphkang ai sha rai nga ai. Jinghpaw mung masa hte Jinghpaw asuya tsap nga ai n rai nga ai.
Dai majaw dai ni lama wa Jinghpaw buga yawng hpe gumhpawn nna up mayu ai asuya wa gaw tsun lai wa sai jadip ni yawng hpe shara mi sha kahkyin kau nna dai Jinghpaw ni a jadip hte nan Jinghpaw ni hpe up ra na rai nga ai. Kaning di, gara hku up na ngu ai hpe myit shing-ran mu chyai ga nga yang, asuya ginjaw rapdaw kaw jadip nhpan kum kawan da nna jadip shara kaw gaw moi na jadip hte seng ai maumwi mausa rai ni mung jahkum da mai ai. Mung masha ni ra lata san dat ai asuya hpung ni gaw ra lata dang ai hte asuya tai sai n rai nga ai, asuya tai lu na matu, dai jadip de sa nna asuya hpung a ningbaw wa jadip lungbyen ka-ang kaw tsap, asuya hpung ni jadip lung a makau kaw shinggrup tsap nna lawu na hte maren majai tsun na rai nga ai. “Ngai hte nye a asuya hpung ni gaw ndai Wunpawng mungdan hte Wunpawng amyu sha ni hpe kade ning, Hpan Madu Wunpawng sha ni hpe jaw da ai jadip daru magam hpe lang let, uphkang hpajang ai hte Wunpawng mungdan galu kaba simsa ngwi pyaw hkra shakut na ga ai” ngu nna majai la ngut jang she, asuya tai na rai nga ai. Ndai hku tsun ai shaloi, nat bai jaw nna dumsa na kun? nga san mayu ai ni nga chye ai. American gumsan wa mung ra lata dang ai hpang htingnu hpraw gumsan rung kaw chyum laika mara nna majai hkam ai hte maren sha rai nga ai. Jadip nlung kaw kabye let, majai nna mungdan ningbaw galaw ai wa kadai raitim, n jaw n-ang ai galaw yang jadip e jeyang ari jaw ai hkrum na rai nga ai. Dai hku rai yang she mung masha ni kam hpa ai ningbaw hte asuya hpung byin lu na rai nga ai.

Gumlau mung masa
Jinghpaw ni a mung masa majun gaw hkridun lahkawng nga nga mali ai gumchying gumsa du, Jadip du ni hpe ninghkap shingjawng na matu gum lau mung masa paw pru sai. Mung masa hpung langai sha rai yang, shing nrai ningbaw marai langai sha woi awn yang, jahtum e hten mat ai lam law nga ai. Dai lam gaw chyum laika hta masha gaw mara lu ai, gawngkya ai hkrai rai nga ai nga ai hte maren, dinglun hkam ra ai. Jep jen hkam shading ra ai hkrai rai shajang ai majaw rai nga ai. Shinggyim masha gaw law law a mai kaja ai lam kahkyin timung hpring tsup ai, mai kaja lam n byin lu nga ai. Dai majaw ngangkang ai mungdan asuya ni gaw tinang hpe dinglun ninghkap mara tam na matu tinang nan shabrai jaw, arang shaw ya nna tawn da nga ma ai. Dai majaw gumchying gumsa hpe dinglun ninghkap na matu gumlau paw pru ai gaw Jinghpaw mung masa hpang n hkrat ai lam rai nga ai nga ma ai.
Majun maumwi;- Gumchying gumsa gaw Ninggawn Chyunun hte Hpunggam Woishun e jaw ai mung masa daru magam rai nga ai. Raitim gum lau mung masa gaw shan a kasha Mu Lashe ni jaw ai daru magam rai nga ai. Lashe ni hku nna shinggyim masha hpe gum lau daru magam jaw ai gaw kanu yan kawa hpe tawt lai ai n rai nga ai, kanu ya kawa jaw ai daru magam hpe shangang shakang ai she rai nga ai.Gum Lau majun maumwi hpe azin ayang n re ai sha masha yawng chye na ai hku tsun na rai nga ai. Ndai maumwi hpe chyup chya nga dumsa ai kaw mu lu nga ai. Dai maumwi hte maren nga yang, moi Hpung-ing hka na Hpak Ngum lung dawn makau kaw Mangai gumgai shi a kasha hte hka sa shin ai nga ma ai. Shi baw hkrut gum taw ai laman kasha ma kaji hpe dai hpak ngum lung dawn kata na hka la-ing kaw rawng ai lapu baren e mawng la kau ya ai.
Dai lam hpe Mangai gumgai chye yang shi a kasha mangai la kau ya ai baren hpe mu achyeq sat na matu mu hpe shaga sai. Shi a mu shaga ai ga gaw ntsa mu she e, nye kasha la ai ningka baren shaw, Hpak Ngum lungdawn daw ngu sai. Dai hku galaw ya jang gaw ntsang mu she hpe shaning ladu hkrum yang, hkaineng nga wurun nna sa, wupyawn nna ya ngu sai da. Baren lu sat ya jang laning mi ladu hkrum ai shaloi, nga hpraw lahkawng yep kalang ta ju jaw na ngu ai rai nga lu ai. Maumwi hpe garai n matut yang, mu hte baren ni hte seng nna chye na da ra ai lam hpe shawng tsun shaleng ga, baren ni gaw baren tai wa ai hte rau, mu nat ni kaw masha asak hpe n hkra na, n la na ngu ai ga sadi la da ra ai. Dai zawn ga sadi la da ai baren hpe mu ni hku nna mung dai baren hpe mu ngoi, myi hprap hprap ai shaloi, n hkra hkrup na matu mu ningwa kashawt ai baw hpe baren a baw jaw ban kaw tsat da ya nga ma ai. Dai kashawt arai hpe baren gaw tsaw ai bum de lung nna wa la ra ai.
Dai wa la ai shaloi gaw lamu mu ai lam, marang htu ai lam n nga tim, bum tsaw ntsa de mu ngoi ai zawn ngoi ai, dai hpe baren dan lung la ai nga ma ai. Hpak Ngum lungdawn kata na hka la-ing kaw rawng ai baren gaw mu a man e tawn da ai ga sadi tawt nna masha baw sa la sai hku rai sai. Mu ni gaw gara hka la-ing kaw dai zawn re ai danlung madu sai baren kade rawng, danlung n lu shi ai baren kade rawng ai jahpan yawng nga nga malu ai. Hpak Ngum lungdawn kata na baren masha la sai nga ai hte gara baren re ai hpe mu ni chye sai. Shi kaw mu dingwa kashawt n-gun kade law ai danlung tsat da ya ai mung chye sai. Dai majaw baren achyeq na matu matsaw mu ga kaw nna mu nu ga de ahkang hpyi kaga n ra sai. Raitimung dai shani dai aten hta Hpak Ngum lungdawn kata kaw rawng ai baren kaw tsat da ai danlung hpe dang na daram n-gun rawng ai mu dingwa matsaw tsang kaw n nga taw ai gaw shanhte a manghkang rai taw sai.
Matsaw ningtsang kaw gaw mu shan nau lahkawng sha nga ai aten rai nga ai. Dai majaw shan nau gaw mu nu ga de n-gun rawng ai mu dingwa bai htet sai. Mu dingwa htet la ai shaloi, baren lu sat yang, ladu hkrum ai shani wuloi hpraw hkaineng hkungga lu na lam mung shana kau sai. Mu nu ga de dingwa htet ai gaw aten kadun ai laman lu mai ai rai nna myi grip mi hta baren hpe achyeq sat nna hpak ngum lungdawn ntsa e ma mang hte baren mang arau sha shaw nna mara da ya sai. Hpak Ngum lungdawn mung ganoi ka-ang hkup achyeq daw shalawm kau sai. Ya gaw Mangai gumgai shi a ga sadi hte maren, ladu hkrum ai shani nga wuloi hpraw lahkawng yep di nna mu ni hpe hkungga sat nawng na lit sha nga sai.
Laning mi ladu hkrum ten gaw du mat sai. Mangai gumgai hku nna ga sadi jaw da ai nga hpraw n lu tam ai. Dai majaw hpang jahtum nga chyang wuloi gyit da nna nga chyang hpe nga hpraw hku mu nat ni hpe masu dumsa lu na dumsa kaba mahtang hkan tam ma ai. Dumsa kaba ni nga chyang hpe nga hpraw hku nat hpe masu dumsa gwi ai n nga ai. Hpang jahtum dumsa kaba langai mi shi dumsa gwi ai nga hkam la sai. Dai dumsa wa a mying gaw masum daram tsun ma ai. Langai mi gaw dumsa wa Lalawn nga ma ai.
Shi teng ai rai yang, ndai mying gaw Lahtaw mying re ai majaw Lahtaw Lalawn dumsa rai ang sai. Kaga langai mi gaw dumsa wa Layawng nga ma ai. Shi gaw kadai mung mai byin ai. Maran, Marip, Nhkum yawng mai byin ai. Hpang jahtum langai mi gaw Lhovo ga hku Aung Hpawng Dang ngu ai wa rai nna Jinghpaw hku Kareng dumsa wa rai sai. Laika ka ai wa maram ai hku rai yang Awng Hpawng Dang grau mai byin ai, maumwi ni hta Kareng hkringwa ni mying grai gumhkawng ai law law nga ai. Hpang jahtum madai manau dum ai 1991 ning hta Mali Nmai walawng Mahtum ni a manau joiwa ai Kareng Npawt La nga nga ai. 1959 ning Jase Krung Hpuk Shit ni a hpang jahtum madai manau kaiji kanu Lalhaw Lum Hkawng mung Kareng la wa rai nga ai. Ndai yan a hpang e manau joiwa, kaiji kanu kaga n nga sai. Miwa mung Shadan Krung kaw mying kaba ai joiwa Kareng Dingga Gawng rai nga ai. Kadai mi raitim, dai shani mu ga de nga chyang hpe nga hpraw hku dumsa shalun ai hkringwa ninghkring gaw teng sha nga lai wa sai. Mangai gumgai dun da ai nga chyang hpe dumsa wa gaw nga hpraw hku dumsa hkringdat gang hpang wa ai hte matsaw tsang na mu kasha yan hta na kanau wa mahtang nga dumsa ap ai hpe sa hkap la na hku yu sa sai. Mu wa du ai shaloi nga chyang dun da ai hpe mu sai. Dumsa wa gaw nga hpraw hku dumsa nga ai. Dumsa ga hpe mu wa grai madat ra sai. Dai majaw nga chyang rai nga ai mu ninglen yau la sai.
Hpang jahpawt gaw matsaw tsang ga de mu wa nga chyang lahkawng dun nna lung mat wa sai. Dai lam hpe kahpu wa hkap mu ai shaloi, grai pawt sai, dingwa gaw mu nu ga na htet la ai rai nna hkungga hpe mu nu de shalai ra ai, shalai ga nga yang, nga hpraw ngu ga sadi jaw da sai majaw, nga chyang shalai n mai ai, kanau wa bai tsun ai gaw nga chyang dun da ai mu sai. Raitim dumsa wa a nsen grai madat htuk sai majaw, yau la sai ngu jang, shan nau gaw dumsa wa hpe mahtang mu nu ga de nga hkungga wa ap shangun na hku myit hkrum bawngban la nna dumsa wa hpe sa woi sai. Dumsa wa gaw sanit ya yup nan taw mat ai nga ma ai. Dai sanit ya laman dumsa wa mu ga du mat nga ai.
Gum Lau daru magam la hkrat wa ai lam;- Dumsa wa Lashe mu ga du yup ai hpang jahpawt gaw madu ni yup garai n rawt yang, dumsa wa shawng rawt nna lashe muq ga kaw nna kaga muq ga de mada dat yang e, muq nu ga, sinlap ga, jan ga, bung hpyi ga, bungga ga, madai ga ni hpe mu lu nga ai. Shi mu mada ai mare hte n bung ai kaga mare langai mi mung nga nga ai, dai mare gaw kaba hte galu mung yawng maren rai nga ai. Dai kaw nga ai ni a sut lu nga mai lam ni mung maren mara sha rai na kumla pru nga ai. Jahpawt jan tsaw wa ai hte nta madu Lashe wa hte hkrum ai shaloi, dai mare langai hte langai hpa baw mare ni rai nga ai lam san la ngut ai hpang, dai laklai ai mare a lam hpe bai san yang, gumlau mare re ai lam tsun dan ai.
Dai mare kaw du n nga, darat n nga, maren mara, hpyen hpyen pa pa nga pra nga ma ai. Shaloi dumsa wa gaw mungkan ga de mung dai zawn re ai mung masa ra ai lam tsun dan jang, lashe duwa gaw ra ai rai yang, dumsa wa dinghta ga de yu wa ai shaloi lajang dat ya na nga sai. Dumsa wa yu wa na jahpawt gaw gumlau daru magam lam hpe shajin dat ya sai. Dumsa wa hpe lashe duwa tsun ai gaw dumsa wa a lit kaw tsa ndum, nbaw shat makai, lagat gat gu ban langai mi hte gat ji kanoi ban langai mi mung bang dat sai.
Mungkan ga de du jang,kahtawng jahku ni hpe shaga jahpawng nna didam jahku kaw tsa dinghkang kasha na tsa hpe ru bang nhtawm, kamai mai tsang hte gabun yang, didam jahku hpring wa na rai nga ai. Nbaw shat makai hpe mung chyahtoi jahku dam nna yan bang ai hte kaya yang, htoi yawng jahku hpring wa na rai nga ai. Lagat ban hpe gaw mare htum pa de hkai nna kanoi ban hpe gaw mare baw de hkai na rai nga ai. Dai tsa hte nbaw hpe kahtawng jahku ni yawng garan sha nna rawt malan yang, gumchying gumsa du ni hpe malan lu na rai myit dai ngu htet dat sai. Dumsa wa gaw Lashe ga kaw na yu wa sana ngu hkyen dat ai hte rau, yup nga ai kaw na hprang pru wa ai, yup hprang ai hte rau shi a yup mang shing-ran na tsa dinghkang hte nbaw shat makai hpe dum nna chyinghkyi kaw noi da ai nhpye kaw rawt mada yu ai shaloi, shi mu ai shing-ran yupmang hte maren, rawng taw nga ai.
Kahtawng jahku ngu ai gaw duwa nan nga ai hpe gaw mare ngu shamying nna agyi salang ni sha nga ai mare hpe kahtawng ninghtawn ngu shamying chye nga ma ai. Dai gumlang ai bungli hta duwa nga ai mare n lawm na re ai rai nna kahtawng jahku ngu n hpring ai hti hkum hpe tsun ai lam rai nga ai. Kaja wa kahtawng jahku rai yang she rai na. Shi a shing-ran yupmang na hte maren, kahtawng jahku shaga kahkyin da nhtawm, nbaw shat ni chyahtai jahku kaw kaya kayau sai. Kaya magang law magang rai, htoi yawng jahku hpring sai, tsa mung didam jahku hta kabun yang, kabun magang law magang rai, didam jahku hpring sai. Gumchying gumsa duwa mung gara hku hpawng ai chye na matu shi a masha lahkawng hpe dai hpawng de mayun dat tawn nga ai.
Shaloi nbaw shat garan yang mung duwa dat da ai yan kaw gam du yang, nbaw makai htum mat ai, tsa gam yang mung dai yan kaw du yang htum mat ai. Dai shaloi shan gaw rau hpawng manang sha rai yang, shan hpe lu sha tsa n gam jaw ai nga nna rawt dakren wa jang, jawm rim kau masai nga ai. Dumsa wa gaw duwa a shadip de sa nna shadip lungbyen hpe sa matan majai nna gale hku tawn kau ya sai. Jadip lung gaw ga de n dagup mat ai sha, lamu de man yawng mat sai majaw, shi a mung masha ni mung shi a ga hpe n madat ai sha, shanhte ra ai ningbaw lata san la mat masai. Dai shani kaw nna Jinghpaw ni hta tsang lahkawng ngu ai ninghkap mung masa daru magam lai paw pru sai. Mare baw mare mai hkai da ai lagat ban hte kanoi ban mung tu nna lagat lap prut ai shaning hta kanoi lap n prut ai, gahti galai rai lap prut ai majaw lagat hpun hte kanoi hpun gaw maren mara kungdam galu kaba wa sai rai nna Jinghpaw ni a daru magam masa lahkawng yan grin wa sai nga ma ai.

Gumrawng Gumtsa mung masa
Lahta na daw hta jadip gaw Hpan madu e jaw da ai, shing nrai, Chyunun yan Woishun e Ninggawn wa Magam hpe jaw da ai daru magam ahkaw ahkang nan rai nga ai lam tsun saga ai. Dai jadip lang ai wa hpe jadip du shing nrai, gumchying gumsa du ni ngu nna shamying nga ga ai. Jinghpaw sha ni gaw dai ahkaw ahkang hpe lang let buga mungdan maden da sailam mung tsun saga ai. Dai ahkaw ahkang gaw lamu ga hpe madu lu ai ahkaw ahkang rai nga ai. Lamu ga ngu nna tsun ai shaloi, mying lahkawng hpe kalang ta tsun ai hpe mu lu na rai nga ai. Lamu ngu ai gaw shinggyim masha ni a ntsa de rai nna shinggyim masha ni n mu lu ai nbung, jan, lamu ganghkau kanang du kanang hte seng nga ai.
Ga ngu ai gaw dai shi madu da ai shara kaw nga ai hka, aga, dai hta tu ai hpun kawa tu matu, ru maru rawng ai nhprang arai, hka kata e rawng ai nga hkum sumhpa, hkarang ntsa hkawm ai dusat du myeng yawng hte seng ai hpe lamu ga ngu nna tsun ai re. Dai lam hpe chye na na matu, ga shadawn langai mi tsun ga nga yang, jadip du langai mi gaw kaga jadip lamu ga langai mi kaw sa si ai shaloi, mang kashin ai hka hpe tinang a jadip ga kaw na wa la nna kashin ra ai, lama wa tinang a lamu ga kaw na wa la na matu n loi ai, n byin mai jang tinang si taw ai lamu ga kaw na hka hpe mari nna kashin ra ai. Dai si ai mang hpe tinang si taw ai buga kaw mangbru poi galaw lu ai, raitim mangbru labau htik, shagyi gat ai hka gaw tinang a lamu ga kaw na wa la ra nga ai. Shing n rai, mari nna lang ra ai. Hka kata na nga shan, hkarang ntsa na ashu ashan mam shingnoi ningkawn ni mung masu magaw kashun kashe makoi magap rai nna makoi sha re ai lam hpe n mai galaw ai lam lahta de tsun lai wa saga ai.
Dai gumchying gumsa mung masa hpe dinglun na matu, gumlau rawt ai hpaji ladat mung masa ahkaw ahkang hpe gaw Muq Lashe du ni kaw na jaw ya ai ahkaw ahkang hte gumlau rawt sai. Dai gumlau mung masa hta du n nga, darat n pra, maren mara hpyen hpyen pa pa, mung chying sha, masha wuhpawng langai sha nga na ngu ai mung masa rai nga ai. Dai hta n-ga matsan masha hte sahti kunmi ngu ai mung n nga na hku rai nga ai. Shing rai gumlau masa hta ntsa lam masa madat ai shaloi, grai htap htuk nna grai pyaw na zawn rai nga ai, ta tut hta shinggyim masha ni myit dat ai hku n byin ai lam hpe chye na wa ai. Hpa majaw nga yang machye machyang, atsam marai lam hta shinggyim masha yawng maren mara n rai taw nga ai.
Shing rai dai masa hta ram ai, byin ai wa hpe n ram, n byin ai ni e lagaw gang lai wa sai. Hpaji hparat hte hpaga yum ga lam mung, masha yawng hta byin ai n rai, dai majaw hpaji chye ai wa hpe matsan ai ni e lagaw gang ai lam, sut gan tam hpaga ga chye ai wa hpe matsan ai ni e lagaw gang ai lam byin wa sai. Dai majaw gumchying gumsa mung masa hte gumlau mung masa lahkawng yan kaw na htap htuk dum ai, jahtap jahtuk la ai mung masa byin pru wa sai.
Dai mung masa hpe gumrawng gumtsa ngu nna shamying ai. Gumrawng gumtsa mung masa hta duwa nga ai raitimung, uphkang hpajang ai agyi salang ni nga nga ma ai. Dai masa hta hpaji chye ai wa hpe n-gun jaw nna shi a hpaji hpe buga masha yawng akyu hkam sha na hku lajang hpajang ai lam nga ai. Ja gumhpraw tam ai wa hpe n-gun jaw nna shi lu ai ja gumhpraw hpe jawm garan gachyan lang lu na masa galaw ya nga ma ai. Shing rai gumrawng gumtsa hta gaw rap rap ra ra hpyen hpyen pa pa ngu ai lam gaw n rai nna galaw ai wa gaw galaw ai hku lu nna shakut ai wa mung shakut ai hku akyu hkam la nga ai. Raitimung, mung chying sha ahkaw ahkang hte shinggyim ahkaw ahkang hta maren mara rai na matu, mare agyi salang ni lajang ya nga ma ai. Dai majaw Jinghpaw buga kaw uphkang masa amyu masum byin wa sai.
1. Gumchying Gumsa
2. Gum Lau
3. Gumrawng Gumtsa, htawm hpang de mungdan gaw sharawt sa wa ai shaloi, myit shalawm mai ai masa nkau mi gaw;-
(1) Mungdan uphkang ai masa hta mung chying sha ni yawng shang lawm ra ai, myit hkrum ra ai ngu ai hpe gumlau masa kaw na la mai nga ai.
(2) Mung masha yawng a malai san da hkrum ai hpung, san da hkrum ai masha gaw san san nga ra ai ngu ai masa hpe gumrawng gumtsa kaw na la mai nga ai.
(3) San da hkrum ai wuhpung shing nrai, san da hkrum ai masha wa gaw mung masha yawng a ntsa e mai kaja htap htuk dik ai hku uphkang hpajang na ngu ai hpe gumrawng gumtsa kaw na la mai nga ai.
(4) Uphkang hpajang na asuya daru magam ahkaw ahkang gaw nga yawng nga pra hpe hpan da ai wa jaw da sai ngu ai masa hpe gumchying gumsa kaw na la mai nga ai.
(5) Dai uphkang ai daru magam lang ai wa gaw mungdan kata kaw na akawn, ningkawn hta lu ai ngu ai hpe gumchying gumsa kaw na la mai nga ai.

Rev. Pungga Ja Li